Στην πολυπλοκότητα του δημογραφικού προβλήματος αναφέρθηκε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης μιλώντας στο συνέδριο «Δημογραφικό 2023 – Ώρα για δράση», με αφορμή μάλιστα τα δεδομένα που δημοσίευσε πρόσφατα η Ελληνική Στατιστική Αρχή για το 2022.
Ειδικότερα, την περασμένη χρονιά, η Ελλάδα κατέγραψε ουσιαστικά μία γέννηση ανά δύο θανάτους, «ένα αρνητικό ισοζύγιο το οποίο κλιμακώνεται εδώ και σχεδόν μισό αιώνα» υπογράμμισε ο πρωθυπουργός. «Σίγουρα έπαιξε το ρόλο της και η πανδημία, όμως πρέπει να βλέπουμε τις διαχρονικές τάσεις και αυτές είναι εξαιρετικά ανησυχητικές», είπε χαρακτηριστικά.
Το συνέδριο, όπως είπε «έρχεται να εξετάσει έναν εθνικό κίνδυνο ο οποίος βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, έναν κίνδυνο που όμως δεν πρέπει να γίνει καθεστώς». Πρόσθεσε ότι πρόκειται για ένα πρόβλημα που απασχολεί τη Δύση, σχεδόν όλες τις ανεπτυγμένες κοινωνίες, συνδέεται με τον σύγχρονο τρόπο ζωής.
«Στη δικιά μας πατρίδα όμως επιβαρύνεται κι από άλλες ιδιαιτερότητες. Η αλήθεια είναι ότι ο λαός μας είναι σήμερα από τους πιο γερασμένους στην Ευρώπη. Την τελευταία πενταετία οι Ελληνίδες ηλικίας 20-40 ετών μειώθηκαν κατά 150.000 ως αποτέλεσμα μιας πτώσης των γεννήσεων που ουσιαστικά ξεκίνησε τη δεκαετία του ’80.
»Επιπλέον πρέπει να τονίσουμε ότι αυτή η πληθυσμιακή υποχώρηση δεν εκδηλώνεται ισομερώς στην επικράτεια. Έχει εξάρσεις σε συγκεκριμένες περιοχές και αυτό σημαίνει ότι δεν αρκούν μόνο εθνικές στρατηγικές αλλά απαιτούνται και συγκεκριμένες τοπικές πρόνοιες, με τη συνολική πάντως δημογραφική κατάρρευση να καθίσταται κυριολεκτικά ένα υπαρξιακό στοίχημα για το μέλλον μας […] Και σε αυτό ακριβώς το μεγάλο στοίχημα απαντά η ίδρυση του υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας ώστε η χώρα να μπορέσει επιτέλους να ενοποιήσει τις προτεραιότητές της σε ένα εθνικό σχέδιο για το βασικό κύτταρο της κοινωνίας, την οικογένεια, συντονίζοντας καλύτερα τα μέτρα που προωθεί η πολιτεία σε πολλά διαφορετικά επίπεδα» συμπλήρωσε.
Γεωστρατηγικές συνέπειες
Τόνισε ότι σε πολλά επίπεδα απλώνεται και ο κίνδυνος μείωσης του πληθυσμού μας με συνέπειες γεωστρατηγικές για ένα έθνος σε μια κομβική περιοχή του χάρτη, ενώ «συνδέεται άμεσα και με την παραγωγικότητα του τόπου, με την πρόοδο των πολιτών, με τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού μας συστήματος, κυρίως όμως συνδέεται με την ευημερία των επόμενων γενιών».
Ο πρωθυπουργός υπογράμμισε πως γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις ούτε επιλογές που μπορούν να φέρουν γρήγορα αποτελέσματα. Το δημογραφικό συνεπάγεται μια πολύχρονη και συχνά άνιση προσπάθεια και βεβαίως προϋποθέτει πολλούς συμμάχους, από το κράτος και τις επιχειρήσεις μέχρι τους ίδιους τους πολίτες γιατί κι εκείνοι συμμετέχουν προφανώς στις εξελίξεις ως φορείς συγκεκριμένων αντιλήψεων και συμπεριφορών.
«Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι σε ολόκληρο τον κόσμο βρισκόμαστε πια στο μεταίχμιο της λεγόμενης δεύτερης δημογραφικής μετάβασης», επεσήμανε και έδωσε τα χαρακτηριστικά της εικόνας που διαμορφώνεται στον αναπτυγμένο κόσμο.
Μίλησε για την ανάγκη εναρμονισμού της επαγγελματικής με την οικογενειακή ζωή, το προσωπικό όραμα ευτυχίας των νέων ανθρώπων, τη φροντίδα της δημόσιας υγείας, ώστε η τρίτη ηλικία να παραμένει ενεργή και τη δημιουργία πολλών καλών θέσεων εργασίας για νέους με στόχους να μπορούν με καλές προοπτικές να φτιάχνουν τη ζωή τους στον τόπο τους.
Ποια μέτρα έχουν ληφθεί
Στο σημείο αυτό ανέφερε ότι καθώς βρισκόμαστε στην αρχή της δεύτερης θητείας της κυβέρνησης με νωπή ισχυρή λαϊκή εντολή, δεν έχουμε ξεκινήσει από το μηδέν καθώς τα τέσσερα προηγούμενα χρόνια αυξήθηκε το αφορολόγητο για νοικοκυριά με παιδιά, κάτι που μεγαλώνει τώρα κατά 1.000 ευρώ για κάθε παιδί, ενώ μία από τις πρώτες αποφάσεις της κυβέρνησης το 2019 ήταν η χορήγηση εφάπαξ επιδόματος 2.000 ευρώ για κάθε νέα γέννηση στην πατρίδα μας και ήδη αιχμή των αυξημένων μισθών στο Δημόσιο από 1η Ιανουαρίου του 2024 είναι η οικογένεια η οποία στηρίζεται με πρόσθετες μισθολογικές αυξήσεις, ενώ όλα τα βρεφικά και παιδικά είδη έχουν μεταφερθεί στο χαμηλό συντελεστή ΦΠΑ.
Αναφέρθηκε και σε άλλα μέτρα όπως η επέκταση των γονικών αδειών γιατί όπως είπε οι οικονομικοί όροι είναι η μία πλευρά του ζητήματος, ενώ η άλλη αφορά τις γενικότερες συνθήκες. Επεσήμανε ακόμη ότι την τεκνοποίηση ευνοούν και άλλες πρωτοβουλίες όπως ο εκσυγχρονισμός της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής που δρομολογήθηκε από την προηγούμενη κυβέρνηση.
Πολυπαραγοντικός ο δισταγμός των νέων ζευγαριών
Ο δισταγμός νέων ζευγαριών να κάνουν παιδιά είναι πολυπαραγοντικός είπε ακόμη και τόνισε ότι σε αυτή την παράμετρο ευθύνονται δράσεις όπως το πρόγραμμα «Σπίτι μου» για την πρώτη κατοικία 150.000 νέων, ή ο θεσμός του Πρώτου Ενσήμου που ευνοεί την είσοδο στην εργασία χωρίς προϋπηρεσία. Τόνισε ότι αν και γενναίες ούτε αυτές οι πρωτοβουλίες αρκούν καθώς καραδοκεί το παράλληλο μέτωπο της γήρανσης του πληθυσμού.
«Έχουμε ανάγκη από πολλά περισσότερα παιδιά. Έχουμε ανάγκη όμως κι από υγιείς πολίτες μεγαλύτερης ηλικίας», είπε, τονίζοντας τη σημασία των πολιτικών της δημόσιας υγείας στο επίπεδο της θεραπείας αλλά και της πρόληψης.
Πρόσθεσε ότι πρόσφατα για πρώτη φορά αποφασίστηκε σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ότι το ζήτημα της γήρανσης του ευρωπαϊκού πληθυσμού είναι μια κρίσιμη προτεραιότητα την οποία πρέπει να αναδείξουμε σε επίπεδο ευρωπαϊκών πολιτικών.
Υπογράμμισε τον καθοριστικό ρόλο της εργασίας που θα χρηματοδοτεί τις επιλογές των νέων ανθρώπων στους σημαντικούς σταθμούς της ζωής τους και τόνισε ότι γίνεται καθοριστικός ο ρόλος της ανάπτυξης σε όλες της τις εκφράσεις, από τις επενδύσεις που θα φέρουν θέσεις εργασίας μέχρι την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας. Και από την αντιστροφή του brain drain ή την ενσωμάτωση μέρους των μεταναστών μέχρι τους καλύτερους μισθούς.
«Αντίμετρο λοιπόν στη μείωση του συνολικού πληθυσμού αποτελεί και η μείωση του οικονομικά ενεργού πληθυσμού», είπε και τόνισε πως δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι όσα γίνονται στη χώρα αρκούν για να αλλάξουν τα δραματικά δεδομένα ούτε για να αντιστρέψουν τάσεις δεκαετιών. Είπε πως δεν τρέφει αυταπάτες, αλλά και πως για τη δημογραφική ανάταξη, η οποία βέβαια θα πάρει καιρό και τα αποτελέσματά της θα τα δούμε σε βάθος δεκαετιών, χρειαζόμαστε ένα συνεκτικό σχέδιο, συνεκτικά μέτρα και εφαρμογή τους σε βάθος χρόνου.
Οι δράσεις της Κομισιόν
Από την πλευρά της, η αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με αρμοδιότητα την Δημοκρατία και τα ζητήματα δημογραφίας Ντουμπράβκα Σουίτσα τόνισε ότι το δημογραφικό «δεν είναι σημαντικό μόνο για την Ελλάδα, αλλά καθίσταται κεντρικό ζήτημα για ολόκληρη την Ευρώπη» ως παράγοντας για την χάραξη πολιτικής.
Η κ. Σουίτσα επεσήμανε ότι «η δημογραφική αλλαγή γίνεται τόσο απτή που αν δεν την αντιμετωπίσουμε εκ των προτέρων, υπάρχει πολύ πραγματικός κίνδυνος να υπονομεύσουμε τις προσπάθειες που καταβάλλουμε και τους στόχους που θέλουμε να επιτύχουμε» σε άλλα επίπεδα πολιτικής, όπως η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση.
Παράλληλα, σημείωσε ότι «η δημογραφική αλλαγή έχει άμεσο αντίκτυπο στο ανθρώπινο κεφάλαιο και, ως εκ τούτου, στην ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης», προσθέτοντας ότι «η γήρανση του πληθυσμού και η συρρίκνωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας είναι πιθανό να επιδεινώσουν την έλλειψη εργατικού δυναμικού και να αυξήσουν την πίεση» στους προϋπολογισμούς των κρατών μελών. Επιπλέον, η συνοχή των ευρωπαϊκών κοινωνιών δοκιμάζεται σε κοινωνικό, εδαφικό και διαγενεακό επίπεδο.
Αναφερόμενη στις πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το δημογραφικό, η Ντ. Σουίτσα υπενθύμισε τις προτάσεις της Κομισιόν για την αντιμετώπιση του brain drain, τον αντίστοιχο μηχανισμό για την υποστήριξη των περιφερειών στην κατάρτιση, διατήρηση και προσέλκυση ατόμων με δεξιότητες και ικανότητες για την άμβλυνση των επιπτώσεων της δημογραφικής αλλαγής, ενώ από τον Σεπτέμβριο τρέχει πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για ευρωπαϊκές περιφέρειες ώστε να λάβουν τεχνική βοήθεια στο πλαίσιο του μηχανισμού.
Τέλος, μίλησε για την Εργαλειοθήκη Δημογραφίας, η οποία συνδυάζει «αποτελεσματικά τα ευρωπαϊκά εργαλεία, είτε πρόκειται για ρυθμιστικά μέσα, είτε για πλαίσια πολιτικής ή χρηματοδότησης, με εθνικές και περιφερειακές πολιτικές, «με την ιδέα να ενδυναμώσουμε και να υποστηρίξουμε όλες τις γενιές, τους νέους, τους γονείς και τους ηλικιωμένους» συμπλήρωσε.
