Μηνάς Πατρίκιος: Ο πρώτος αιρετός δήμαρχος Θεσσαλονίκης ήταν πρόσφυγας και αριστερός

«Εργατοπρόσφυξ και κομμουνίζων». Αυτό ήταν για μέρος του Τύπου ο 37χρονος δικηγόρος Μηνάς Πατρίκιος, ο πρώτος δήμαρχος που εξελέγη στη Θεσσαλονίκη, στις 25 Οκτωβρίου 1925 – μέχρι τότε στα 13 χρόνια που είχαν μεσολαβήσει από την απελευθέρωση της πόλης οι δήμαρχοι διορίζονταν από την κυβέρνηση, όπως γινόταν επί Τουρκοκρατίας.

Η νίκη του «Εργατοπροσφυγικού Συνδυασμού» με την υποστήριξη του προσφυγικού στοιχείου, του ΚΚΕ, του Εργατικού Κέντρου Θεσσαλονίκης και μερίδας του Λαϊκού Κόμματος προκάλεσε αναστάτωση στο αστικό σκηνικό.

Στο πρωτοσέλιδό της η βενιζελική εφημερίδα Μακεδονικά Νέα καλούσε «πολιτικούς και στρατιωτικούς να μην καθίσουν με σταυρωμένα τα χέρια μπροστά στον κίνδυνο που δημιούργησε η άλωση της δημαρχίας από κομμουνιστές».

Τελικά ο στρατηγός Πάγκαλος που είχε ανατρέψει με πραξικόπημα την κυβέρνηση Μιχαλακόπουλου τρεις μήνες πριν από τις δημοτικές εκλογές, τις ακύρωσε με διάταγμα με το πρόσχημα ότι ο Μηνάς Πατρίκιος δεν είχε το απαιτούμενο από το νόμο ποσοστό επί των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων. Είχε λάβει το 30%, καθώς το ενδιαφέρον τον πολιτών ήταν πολύ μικρό, με το ποσοστό αποχής να φτάνει το 62,5%.

Στη νέα αναμέτρηση που έγινε στις 20 Δεκεμβρίου εξελέγη εκ νέου, με 50,6% έναντι 31,1% του βενιζελικού (και εκλεκτού του καθεστώτος) Κωνσταντίνου Αγγελάκη. Και αυτό παρά το γεγονός ότι ο Θεόδωρος Πάγκαλος είχε χρησιμοποιήσει κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσο. Χαρακτηριστικές είναι οι αναφορές του Τύπου σε ομάδες μαγκουροφόρων μπράβων που γύριζαν στα εκλογικά τμήματα, ιδιαιτέρως στους προσφυγικούς συνοικισμούς, τρομοκρατώντας τους ψηφοφόρους.

Στα μέσα Φεβρουαρίου 1926, λίγες ημέρες αφότου είχε αναλάβει καθήκοντα η νέα δημοτική Αρχή, με διαταγή του Γενικού Διοικητή Μακεδονίας Παναγιωτόπουλου 7 δημοτικοί σύμβουλοι από την πλειοψηφία συνελήφθησαν με την κατηγορία του «κομμουνίζοντος», εκτοπίστηκαν και αντικαταστάθηκαν από άλλους, «νομιμόφρονες».

Τον Αύγουστο απολύθηκε και ο δήμαρχος, ο οποίος επανήλθε το 1927 και αποπέμφθηκε ξανά στις 9 Ιουνίου 1929.

Ποιος ήταν ο Μήνας Πατρίκιος

Γεννήθηκε το 1888 στην Καλλικράτεια της Ανατολικής Θράκης και έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα, το 1960. Η κηδεία του έγινε με δημοτική δαπάνη στο ναό της Αγίας Σοφίας στη Θεσσαλονίκη. «Πλατεία Μηνά Πατρικίου» ονομάζεται προς τιμήν του η μεγάλη πλατεία στην περιοχή της 25ης Μαρτίου, ενώ σε παλαιότερες επαναλήψεις του Σχεδίου Ανάπτυξης Γραμμών Μετρό Θεσσαλονίκης ο σημερινός σταθμός «25ης Μαρτίου» αναφέρεται ως «Πατρικίου».

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών το ζήτημα της αποκατάστασης των προσφύγων, της βελτίωσης της ζωής τους και της διεκδίκησης των δικαιωμάτων τους τον απασχόλησε έντονα. Ήταν επικεφαλής της Ανωτάτης Επιτροπής Προσφύγων που συσπείρωνε πρόσφυγες ανεξαρτήτου τοπικής καταγωγής, οι οποίοι διαφωνούσαν με τον εναγκαλισμό της Προσφυγικής Συνομοσπονδίας με τα βενιζελικά κόμματα.

Με τον στενό του φίλο, τον ιστορικό ηγέτη της ΕΔΑ Ιωάννη Πασαλίδη ήταν από τους οργανωτές του Γ’ Παμπροσφυγικού Συνεδρίου, τον Απρίλιο του 1925. «Με κυβερνήσεις συντηρητικάς και απολυταρχικάς δεν λύεται το αγροτικόν ζήτημα. Μη ελπίσωμεν από τας σημερινάς κυβερνήσεις λύσιν. Προτείνω λοιπόν όπως ο προσφυγικός κόσμος συσσωματωθή εις κόμμα Εργατοαγροτικόν […] Από απόψεως οικονομικής είμεθα προλετάριοι. Οι πόλεμοι μάς διεμόρφωσαν ούτως, ώστε είνε αδύνατον να ταχθώμεν με την τάξιν των κεφαλαιοκρατών», είχε πει στην ομιλία του.

Και μπορεί να μην στέριωσε στη δημαρχιακή καρέκλα, ωστόσο εξελέγη βουλευτής Θεσσαλονίκης με την Εθνική Προοδευτική Ένωση Κέντρου στις εκλογές του 1950 και επανεξελέγη το 1951. Από τις 11 Σεπτεμβρίου ως τις 11 Οκτωβρίου 1952 χρημάτισε υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων στην κυβέρνηση Πλαστήρα.

Μετά το 1952 ήταν μέλος στο Δημοκρατικόν Κόμμα Εργαζομένου Λαού (ΔΚΕΛ) και υποστηρίχθηκε από την ΕΔΑ στις δημοτικές εκλογές του 1954.

Ο Μηνάς Πατρίκιος συγκέντρωσε το 36,84% και επικράτησε τριών ακόμα υποψηφίων. Έτσι ανέλαβε για δεύτερη φορά το αξίωμα του δημάρχου Θεσσαλονίκης την περίοδο 1955-1959.

Το 1957 εξέφρασε την αντίθεσή του στο ξήλωμα των γραμμών του τραμ και στο λεωφορειακό μονοπώλιο του νεοϊδρυθέντος ΟΑΣΘ που επιβλήθηκε από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Ως δήμαρχος ενεργοποίησε τα αδρανή κληροδοτήματα για την ενίσχυση του Δημοτικού Νοσοκομείου και του Δημοτικού Βρεφοκομείου.