Η πατρίδα παραμένει αξέχαστη στη μνήμη των απογόνων της πρώτης γενιάς προσφύγων από τον Πόντο. Τα 100 χρόνια, που πέρασαν μετά από τη Γενοκτονία και την Έξοδο των Ποντίων από τις πατρογονικές τους εστίες, δεν έχουν απαλύνει τη νοσταλγία για τη γενέτειρα γη του ποντιακού ελληνισμού.
Την περασμένη Κυριακή η πολιτιστική ομάδα των Ελλήνων διανοουμένων «Εν Καλλιθέα» οργάνωσε την εκδήλωση με τίτλο Πόντος: Μνήμη και Νοσταλγία στον πολυχώρο πολιτισμού «Ο Δρόμος του Μεταξιού» στην Καλλιθέα Αττικής. Η πολιτιστική ομάδα, που αποτελείται από άτομα με καταγωγή από διαφορετικά μέρη του ελληνικού κόσμου, επικέντρωσε την προσοχή της σ’ έναν πιο προσιτό τρόπο προσέγγισης του κοινού. Οι βασικές και σχολαστικά επιλεγμένες ιστορικές πληροφορίες έδεσαν αρμονικά με τις χαρακτηριστικές πλευρές του πολιτισμού των Ελλήνων του Πόντου. Οι παρουσιαστές των διαφορετικών θεματικών ενοτήτων με τις ερωτήσεις που έκαναν στους ομιλητές κατάφεραν να κρατήσουν την προσοχή του κοινού για όλη τη διάρκεια της εκδήλωσης.
Πόντος: Μνήμη και Νοσταλγία
Η εκδήλωση της 5ης Φεβρουαρίου 2023 συντονίστηκε από τη φιλόλογο και μέλος της πολιτιστικής ομάδας «Εν Καλλιθέα» Μαρία Αρτινιού. Ο πρώτος λόγος δόθηκε στη διδάκτορα λαογραφίας Μυροφόρα Ευσταθιάδου που ανάπτυξε το θέμα της διαμόρφωσης της ποντιακής ταυτότητας μέσα στα 100 χρόνια από την Ανταλλαγή πληθυσμών ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λοζάνης.
«Μέσα σε αυτούς τους χρόνους ο διαχωρισμός πρόσφυγας-ντόπιος περνάει σε δεύτερη μοίρα […]. Το ορόσημο για την πρώτη και τη δεύτερη προσφυγική γενιά είναι η χρονιά 1951. Με την πρωτοβουλία του Φίλωνα Κτενίδη ανιστορείται η μονή Παναγία Σουμελά. Η συμβολική αυτή μεταφορά της εικόνας σηματοδοτεί για τους Ποντίους μια νέα αρχή, την αποδοχή ουσιαστικά της Ανταλλαγής πληθυσμών, επειδή το μεγαλύτερο σύμβολο τους, η εικόνα της Παναγίας Σουμελά μεταφέρθηκε στην Ελλάδα. Μετά ανιστορείται η Μονή του Αγίου Περιστερεώτα και αργότερα η Μονή του Αγίου Ιωάννου Βαζελώνα. Η πρώτη γενιά αναπροσδιορίζεται τοπικά – Κερασούντιος, Τραπεζούντιος… Στη δεύτερη γενιά είναι ξεκάθαρος ο εθνοτοπικός χαρακτήρας, δηλαδή “είμαι Πόντιος” […]», είπε χαρακτηριστικά.
Οι ομιλίες στη διάρκεια της εκδήλωσης έγιναν στη μορφή των συνεντεύξεων. Η διδάκτορας της Νεοελληνικής φιλολογίας και ιστορικός Αγγελική Αθανασακοπούλου συζήτησε με τον διδάκτορα Σύγχρονης Ιστορίας Βλάση Αγτζίδη το ιστορικό πλαίσιο του Ποντιακού Ζητήματος την περίοδο 1908-1922. Ο Βλάσης Αγτζίδης αναφέρθηκε και στο θέμα της αποσιώπησης του Προσφυγικού Ζητήματος στο νεοελλαδικό κράτος.
«Το ζήτημα για 70 χρόνια ήταν στο περιθώριο, σε ένα συνειδητό περιθώριο από τις ελίτ της «μικράς πλην εντίμου» Ελλάδας. Η Καλλιθέα έγινε η πρώτη εστία, όπου αυτός ο λόγος βγήκε στην επιφάνεια. Για πρώτη φορά εδώ συζητήσαμε για πολιτικά ζητήματα σχετικά με τη Μικρά Ασία και τον Πόντο. Για τα ανθρωπιστικά και τα λαογραφικά ζητήματα ξέραμε όλοι για δεκαετίες», τόνισε ο Βλάσης Αγτζίδης.
Στην Καλλιθέα Αττικής στην πλατεία Δαβάκη την δεκαετία του 1970 τοποθετήθηκε και το πρώτο στην Ελλάδα Ηρώο των Ποντίων.
Ο ιστορικός Μιχάλης Κατσικαρέλης αναφέρθηκε στο ιστορικό της ανέγερσης του Μνημείου και μίλησε για την απόδοση τιμής σε αυτό από τη νέα γενιά της πόλης.
Το μουσικό δρώμενο από τον ψαλμωδό Γρηγόρη Δούκα και την απόφοιτη Εθνικής Σχολής Τοπικής Αυτοδιοίκησης Νατάσα Κυριακοπούλου με τη συνοδεία του λυράρη Γιώργου Ζινίσσα συγκίνησε το κοινό, που ήρθε να παρακολουθήσει την εκδήλωση.
Στη συνέχεια δόθηκε έμφαση στο ζήτημα των Ποντίων νεοπροσφύγων από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Ο γράφων έδωσε συνέντευξη στην υποψήφια δρ Σοφία-Ειρήνη Αθανασακοπούλου και αναφέρθηκε στη μετακίνηση της οικογένειάς του από την πρώην Σοβιετική Ένωση στην Ελλάδα.
Με την ιδιότητα του ιστορικού αναφέρθηκε στις τραγικές σελίδες στην ιστορία του ποντιακού ελληνισμού κατά τη διάρκεια του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν οι Έλληνες του Πόντου αναγκάστηκαν να αφήσουν τις πατρογονικές τους εστίες και εκ νέου να αρχίσουν τη ζωή τους στις νέες περιοχές της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Παράλληλα ανέφερε και τις βασικές πτυχές της ιστορίας των Ελλήνων του Πόντου τη σοβιετική περίοδο, χρησιμοποιώντας τις εμπειρίες της οικογένειάς του και τόνισε πως μέχρι τις μέρες μας υπάρχει ο διαχωρισμός των Ελλήνων προσφύγων από το γενικό σύνολο των πολιτών της Ελλάδας, με τους περιορισμούς στην είσπραξη της εθνικής σύνταξης και του επιδόματος για τους υπερήλικες.
Με την ιστορία των Ελλήνων της πρώην ΕΣΣΔ σχετίστηκε και το απόσπασμα από την ταινία Μάχεσθαι χρή τον Δήμον από τη σκηνοθέτη-ιστορικό Σίσσυ Σιαφάκα και τον κινηματογραφιστή Παναγιώτη Τσάγκα.
Στη διάρκεια της εκδήλωσης πραγματοποιήθηκε απευθείας σύνδεση με τον πρόεδρο του Συλλόγου Ποντίων «Αργοναύται-Κομνηνοί» Θεόφιλο Καστανίδη και με τον Ιωάννη Ιντζέ, πρόεδρο του Συλλόγου Ποντίων Waiblingen «Οι Αργοναύτες». Ο Ιωάννης Ιντζές έδωσε συνέντευξη στον δρ Χάρη Μπουμπαγιατζόλου για τα πεπραγμένα του Συλλόγου και τη συμβολή του στη διάσωση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Στην ποντιακή καταγωγή του Καβάφη αναφέρθηκαν ο πρόεδρος του Ελληνικού Σωματείου Διάσωσης και Διάδοσης της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς «Οι Μωμόγεροι» Κώστας Αλεξανδρίδης και η Μαρία Σκούλου. Ο Κώστας Αλεξανδρίδης απήγγειλε το ποίημα Πάρθεν του μεγάλου ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη.
Στο τέλος της εκδήλωσης η δρ Αγγελική Αθανασακοπούλου αναφέρθηκε στην ανάγκη της ύπαρξης του Λαϊκού Πανεπιστημίου στον δήμο Καλλιθέας. Μιλώντας στο pontosnews.gr η νέα επιστήμονας τόνισε πως η πολιτιστική ομάδα «Εν Καλλιθέα» δημιουργήθηκε πρόσφατα, διοικείται από κοινού με συλλογικές αποφάσεις από όλα τα μέλη της και έχει ως στόχο την ανάδειξη της ιστορίας, του πολιτισμού και των ζητημάτων του Ελληνισμού.
«Η ομάδα μας ξεχώρισε από την αρχή την αξία της μελέτης του μικρασιατικού ελληνισμού. Και σε αυτή το πρωταγωνιστικό ρόλο έχει οπωσδήποτε το ποντιακό στοιχείο. Και φυσικά η μια μόνο εκδήλωση, αφιερωμένη στον Πόντο, δεν αρκεί. Από τη μεριά του πατέρα μου κατάγομαι από το Μοριά, από την Αχαΐα. Από τη μεριά της μητέρας μου από τη Μικρά Ασία. Υπήρξαμε και εμείς πρόσφυγες από το Κορδελιό και από τη Τσεσμέ. Βιώσαμε και εμείς την καταστροφή, την ανατροπή της ζωής μας. Καταλαβαίνουμε πόσο δύσκολο είναι να έρθεις στη μητέρα πατρίδα, την οποία αγαπάς, όμως πρέπει να συντονιστείς στους νέους ρυθμούς, να σε αποδεχθούν, και πολλές φορές να αποδείξεις, ότι ακόμα κι αν ήσουν πολύ μακριά από το επίσημο ελληνικό κράτος, δεν ήσουν ποτέ λιγότερο Έλληνας», είπε.
Στους κεντρικούς ομιλητές της εκδήλωσης, τον Βλάση Αγτζίδη και εμένα, προσφέρθηκαν αναμνηστικά δώρα από την εκπαιδευτικό Μαρία Λίπκοβιτς και τη Σοφία-Ειρήνη Αθανασακοπούλου.
Βασίλης Τσενκελίδης
