Τουρκία: Η μόδα της ισλαμικής μαντίλας «πρωταγωνιστεί» στις εκλογές και στο… Netflix

Τροπολογία του Συντάγματος για να χαράξει με μεγάλα κι ανεξίτηλα γράμματα το δικαίωμα χρήσης, ή μη, της ισλαμικής μαντίλας στην καθημερινή ζωή, στο σχολείο και στο γραφείο ετοιμάζεται να καταθέσει στο κοινοβούλιο το κυβερνών κόμμα του Ταγίπ Ερντογάν.

Στο κοσμικό τουρκικό κράτος, η πολύ πολιτική αυτή απόφαση, αναβιώνει, λίγους μήνες πριν από τις εκλογές, μία συζήτηση που ο ιδρυτής της Τουρκικής Δημοκρατίας Μουσταφά Κεμάλ είχε κλείσει ήδη στις αρχές του 20ού αιώνα.

Απόδειξη ότι το θέμα βρίσκεται στην επικαιρότητα; Το πολύ δημοφιλές σίριαλ του Netflix «Bir Baskadir», που φέρνει σε αντιπαράθεση μία αγρότισσα (καλυμμένη) με δύο χειραφετημένες ψυχολόγους της πόλης. Η μία λέει κάνοντας ζάπινγκ μπροστά στην τηλεόραση: «Είναι η νέα μόδα: πλέον, σε όλα τα σίριαλ υπάρχει μια γυναίκα με μαντίλα».

Οι προεδρικές και βουλευτικές εκλογές είναι πλέον πολύ κοντά και αυτό έπεισε τον Ταγίπ Ερντογάν να οικειοποιηθεί το θέμα, κραδαίνοντας ακόμη και την πιθανότητα διεξαγωγής δημοψηφίσματος για το (μη) θέμα.

Όμως, ο πρώτος που ξεκίνησε την συζήτηση είναι ο ηγέτης της αντιπολίτευσης και του ιστορικού κοσμικού Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος CHP του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου είναι αυτός που ξεκίνησε την συζήτηση κατηγορώντας τον Ερντογάν ότι «επιδιώκει να κρατήσει ομήρους τις καλυμμένες γυναίκες».

Άρση απαγορεύσεων

Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου ήθελε με τον τρόπο αυτόν να καθησυχάσει τα ισλαμοσυντηρητικά στρώματα της τουρκικής κοινωνίας ότι αν εκλεγεί στην ηγεσία της χώρας θα φροντίσει να εγγραφεί στην νομοθεσία το δικαίωμα της ισλαμικής μαντίλας.

«Υπάρχει διάκριση ανάμεσα στις καλυμμένες και στις ακάλυπτες σήμερα στις δημόσιες υπηρεσίες; Στα σχολεία; Όχι!, του απάντησε ο Ερντογάν. «Αυτό το πετύχαμε εμείς!».

Στο όνομα του μοντερνισμού, οι αρχές της νεαρής Τουρκικής Δημοκρατίας τηρούσαν αρχικά αποθαρρυντική στάση απέναντι στην χρήση της μαντίλας. Στην συνέχεια απαγορεύθηκε προοδευτικά στην εκπαίδευση και τις δημόσιες υπηρεσίες, για να αποκατασταθεί το 2008 υπό την ισλαμοσυντηρητική διακυβέρνηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP).

Το AKP ήρε αρχικά την απαγόρευση στα πανεπιστήμια, έπειτα στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, στις δημόσιες υπηρεσίες, στο κοινοβούλιο, ακόμη και στην αστυνομία.

Τα μέτρα αυτά εξελήφθησαν στην Τουρκία ως «απελευθέρωση των δικαιωμάτων των γυναικών», για τα οποία δεν θέλουν πισωγύρισμα, εξηγεί η Μπερίν Σενμέζ, ιστορικός, ακτιβίστρια και ένθερμη υπερασπιστής των δικαιωμάτων των γυναικών, που φοράει μαντίλα.

Απέναντι στις αντιρρήσεις ορισμένων φεμινιστριών και εν μέσω της σοβαρής κρίσης της τουρκικής οικονομίας, λέει ότι «η διαβεβαίωση ότι οι καλυμμένες γυναίκες μπορούν να ασκούν τα δικαιώματά τους (…) αποτελεί μέσον πρόληψης των οικονομικών κρίσεων και αύξησης του επιπέδου της ανθρώπινης ανάπτυξης», επιτρέποντάς τους να σπουδάζουν και να εργάζονται.

Ελλείψει νέας έρευνας, υπολογίζει ότι το 50% των γυναικών της Τουρκίας φορούν την ισλαμική μαντίλα, έναντι 65% το 2012.

«Το να μην γίνεται αντιληπτό μου είναι ακατανόητο», προσθέτει. «Το νομοσχέδιο του Κιλιτσντάρογλου είναι ένα μέτρο σημαντικό για την ανάσχεση του Ερντογάν», καταλήγει η αντιπολιτευόμενη Μπερίν Σενμέζ.

Ιδανική γυναίκα

Διότι για τις φεμινίστριες της Τουρκίας, που υποστηρίζουν με θέρμη την εξέγερση των γυναικών του Ιράν, στόχος του Ερντογάν είναι κυρίως να εξασφαλίσει την υποστήριξη των συντηρητικότερων στρωμάτων της τουρκικής κοινωνίας.

«Τόσο η απαγόρευση της μαντίλας όσο και η άρση της απαγόρευσης έγιναν στο όνομα της χειραφέτησης των γυναικών. Στην πραγματικότητα, και οι δύο θέσεις επεδίωξαν να επιβάλουν κάθε μία το δικό της μοντέλο της ιδανικής γυναίκας», γράφει η Γκενύλ Τολ, διευθύντρια του Προγράμματος Τουρκία του Middle East Institute σε άρθρο που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του.

«Η άρση της απαγόρευσης της μαντίλας είναι εμβληματική της ευρύτερης λαϊκιστικής, ισλαμιστικής ατζέντας του Ερντογάν». «Δεν θέλησε ποτέ να απελευθερώσει πραγματικά τις γυναίκες, είτε φορούν είτε δεν φορούν μαντίλα. Γι΄ αυτόν, οι γυναίκες δεν είναι παρά μητέρες και σύζυγοι, όχι άτομα», γράφει η ερευνήτρια.

«Το κλειδί για την πραγματική απελευθέρωση των γυναικών είναι (…) η νομοθέτηση για το δικαίωμα των γυναικών να επιλέγουν. Να αποφασίζουν πότε και αν πρέπει να μείνουν έγκυοι, πόσα παιδιά να κάνουν, να φορούν ή όχι μαντίλα, οι γυναίκες πρέπει να είναι ελεύθερες να αποφασίσουν μόνες τους», επιμένει.

Τουρκική ιστοσελίδα με την ονομασία «Δεν θα πορευθείς ποτέ μόνη» απευθύνεται στις γυναίκες οι οποίες, αναγκασμένες από την οικογένειά τους να φορούν την ισλαμική μαντίλα, πλέον την αφαιρούν.

Στον αντίποδα, το AKP υποστήριξε τους τελευταίους μήνες με θέρμη διαδηλώσεις κατά των δικαιωμάτων της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ και υπέρ «της υπεράσπισης της οικογένειας». Στις διαδηλώσεις αυτές, όλες οι γυναίκες είχαν το κεφάλι καλυμμένο.

ΑΠΕ-ΜΠΕ