Τοπικά γλυκά, ο βασιλιάς των τυριών, ένα παιχνίδι, δύο χοροί και έθιμα των Θεοφανίων είναι επισήμως πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας

Επτά εθιμικές πρακτικές και κοινωνικές τελετουργίες εγγράφονται στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, όπως ανακοίνωσε σήμερα το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.

Την… τιμητική τους έχουν η Κέρκυρα, η Λευκάδα, η Νίσυρος, το Μεγάλο Χωριό Ευρυτανίας, η Βλάστη Κοζάνης και η Νέα Καρβάλη.

Συγκεκριμένα, ως στοιχεία πολιτιστικής κληρονομιάς αναγνωρίζονται και επισήμως:

Οι τηγανίτες τ’ Αγιού στην Κέρκυρα

Κατά τη διάρκεια του τριήμερου εορτασμού του Αγίου Σπυρίδωνα στην Κέρκυρα προσφέρονται οι «τηγανίτες τ’ Αγιού». Πρόκειται για ένα προϊόν ζύμης που τηγανίζεται σε λάδι και σερβίρεται με κρυσταλλική ή άχνη ζάχαρη και κανέλα.

Αρχικά συνδέθηκε με την ολονύχτια λειτουργία (το βεγιόνι) την παραμονή της γιορτής στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα, καθώς οι πιστοί κατανάλωναν τηγανίτες που θα τους βοηθούσαν να ανταπεξέλθουν στην κούραση. Σταδιακά μετατράπηκε σε έθιμο που αποτελεί αναπόσπαστη τελετουργία σε σχέση με τον προστάτη άγιο.

Την πρωτοβουλία για την εγγραφή του στοιχείου είχε η κερκυραϊκή κοινότητα.

Αμπαλί

Το «αμπαλί» είναι παραδοσιακό ομαδικό παιχνίδι που παίζεται με ξύλινες μπάλες σε ειδικά διαμορφωμένο ανοιχτό γήπεδο. Φαίνεται να προέρχεται από το παιχνίδι bocce που αναπτύχθηκε στην αρχαία Ρώμη, διαμορφώθηκε στη σύγχρονή του μορφή στην Ιταλία και στη Γαλλία και εξαπλώθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Στους Λευκαδίτες πέρασε κατά την ιταλική κατοχή (μέσα 14ου αιώνα – τέλη του 18ου) και εξακολούθησε να παίζεται μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1970. Σήμερα ο Σύλλογος Λευκαδίων Ηλιούπολης «Η Φανερωμένη» διοργανώνει τουρνουά.

Λευκαδίτικη λαδόπιτα

Η λευκαδίτικη λαδόπιτα είναι παραδοσιακό γλυκό και αποτελεί σήμα κατατεθέν της τοπικής κουζίνας. Για την παρασκευή της χρησιμοποιούνται υλικά που υπήρχαν ανέκαθεν σε κάθε σπίτι: Ελαιόλαδο, αλεύρι, ζάχαρη (ή μέλι), πετιμέζι σταφυλιού.

Τη λαδόπιτα τη συναντάμε σαν κέρασμα σε όλες τις χαρούμενες περιστάσεις όπως ορκωμοσίες, αρραβώνες, γάμους, βαπτίσεις, αγορές αυτοκινήτων, χτίσιμο σπιτιού, ενώ δεν λείπει και από τις δύσκολες στιγμές όπως είναι οι κηδείες και τα μνημόσυνα.  Τη δε Πρωτοχρονιά με ένα φλουρί γίνεται βασιλόπιτα.

Χορευτικές παραδόσεις Νισύρου

Το πανηγύρι της Παναγιάς τον Δεκαπενταύγουστο είναι η σημαντικότερη ημέρα για τον όπου γης Νισύριο.

Ο Χορός της Κούπας σε συνάρτηση με το χαρακτήρα των νισυριακών πανηγυριών στα οποία χορεύεται προάγει την κοινωνική αλληλεγγύη και τη συνοχή της κοινότητας.

Ο Χορός Καμάρες επίσης αποτελεί συστατικό στοιχείο της παράδοσης και θεωρείται αναπόσπαστο τμήμα των μουσικοχορευτικών εκδηλώσεων του νησιού. Το γεγονός ότι τα βήματά του είναι διαφορετικά σε σχέση με τους άλλους κυκλικούς χορούς στα νησιά του Αιγαίου προκαλεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις νέες γενιές.

Την πρωτοβουλία για την εγγραφή είχαν η Εταιρεία Νισυριακών Μελετών σε συνεργασία με την τοπική κοινότητα Νισύρου.

Καλήμερα Ευρυτανίας

Τα Καλήμερα τραγουδιούνται στο Μεγάλο Χωριό Ευρυτανίας την παραμονή των Φώτων (5 Ιανουαρίου) από ομάδες ανδρών που συνοδεύονται από νταούλια και κλαρίνο. Πρόκειται για ευχές που απευθύνονται ξεχωριστά στον νοικοκύρη, τη νοικοκυρά, τα παιδιά τους, τη χήρα, τον ξενιτεμένο και τον παπά.

Οι οικοδεσπότες κερνούν την ομάδα μεζέδες και ποτά και τους δίνουν και χρήματα. Ανήμερα των Φώτων οργανώνεται μεγάλο ανοιχτό γλέντι που πληρώνεται αποκλειστικά από το ταμείο των Καλημεράδων.

Την πρωτοβουλία για την εγγραφή του στοιχείου είχε η κοινότητα του Μεγάλου Χωριού Ευρυτανίας.

Η τέχνη της παραδοσιακής παρασκευής του τυριού μανούρι Βλάστης

Η βιοτεχνική-χειροτεχνική τυροκόμηση του μανουριού στη Βλάστη γίνεται από τους κτηνοτρόφους αποκλειστικά κατά τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο, γιατί τότε το γάλα έχει την απαραίτητη ποσότητα λίπους.

Παρασκευάζεται από κατσικίσιο γάλα καθημερινά τη συγκεκριμένη περίοδο, αμέσως μετά το άρμεγμα των ζώων στη στάνη.

Για τους Βλασιώτες το μανούρι είναι «ο βασιλιάς των τυριών» και σύμβολο συλλογικής ταυτότητας, γι’ αυτό και διοργανώνουν σχετική γιορτή κάθε Αύγουστο.

Σάγια

Κάθε χρόνο στις 5 Ιανουαρίου, παραμονή των Θεοφανίων, στη Νέα Καρβάλη Καβάλας, έναν προσφυγικό οικισμό που ιδρύθηκε το 1925 από Καππαδόκες πρόσφυγες από την Καρβάλη (Γκέλβερι), αναβιώνει ένα δρώμενο που είναι από παλιά γνωστό ως «Σάγια».

Οι νέοι του οικισμού μεταμφιέζονται σε κερασφόρα όντα με μάσκες και κουδούνια (Σάγια), ξεχύνονται στους δρόμους, περιφέρουν την Καμήλα, καλαντίζουν και πειράζουν τους περαστικούς και τις νοικοκυρές. Στο τέλος καταλήγουν στην πλατεία του χωριού όπου ανάβουν μεγάλη φωτιά, πηδούν από πάνω, χορεύουν και γλεντούν.

Η τελετή αυτή σύμφωνα με την παράδοση σφραγίζει το τέλος του Δωδεκαημέρου: με την καθαγιαστική δύναμη της φωτιάς αλλά και τις προσευχές διώχνει τους καλικάντζαρους πάλι στα έγκατα της γης, μέχρι τον επόμενο χειμώνα.

Την πρωτοβουλία για την εγγραφή είχε το Κέντρο Καππαδοκικών Μελετών.