Γιαννούλα η Κουλουρού: Η ταπείνωση μιας γυναίκας έγινε αποκριάτικο έθιμο της Τσικνοπέμπτης

Συνδεδεμένο με την Αποκριά ήταν το έθιμο της Γιαννούλας της Κουλουρούς που αναβίωνε έως το 2018 κάθε Τσικνοπέμπτη στην Πάτρα, με τον κόσμο να χορεύει και να γλεντάει μαζί με έναν άνδρα ντυμένο νύφη. Όμως, πόσοι γνωρίζουν ότι η Γιαννούλα ήταν υπαρκτό πρόσωπο και ότι η λαχτάρα της να παντρευτεί ήταν τέτοια που την έκανε «ιδανικό» θύμα για μπούλινγκ;

Γεννήθηκε το 1868 στην Άνω Πόλη της Πάτρας, είχε ελαφρά νοητική υστέρηση και για να ζήσει πουλούσε κουλούρια κάνοντας παράλληλα δουλειές του ποδαριού.

Η Γιαννούλα ήταν οξύθυμη και βλάσφημη και όταν θύμωνε σήκωνε το φουστάνι της και έδειχνε τα μακριά δαντελωτά βρακιά της.

Ένα ήταν το όνειρό της, να ντυθεί νύφη. Όμως καθώς περνούσε ο καιρός και παρέμενε γεροντοκόρη, τόσο μεγάλωνε ο καημός. Αυτός ο καημός έφτασε στα αυτιά μιας παρέας θαμώνων στο καφενείο του Γιογκαράκη, η οποία αποφάσισε να της βρει τάχα γαμπρό για να της βάλει το πολυπόθητο στεφάνι.

Αρχικά η πλάκα ήταν περιορισμένη στην Άνω Πόλη. Όμως, η πρώτη μεγάλη «απόπειρα» γάμου έγινε την Κυριακή 2 Φεβρουαρίου 1914: Η Γιαννούλα πείστηκε ότι πρόκειται να παντρευτεί και εμφανίστηκε στους κεντρικούς δρόμους της Πάτρας ντυμένη και νύφη συνοδευόμενη από πλήθος κόσμου που γελούσε μαζί της.

«Την παρελθούσαν Κυριακή η κουλουροπώλις Γιαννούλα απεπειράθη τους γάμους της. Περιήλθε μετά του γαμβρού κα της γαμήλιας πομπής πάντων μεταμφιεσμένων στα συνοικίας Άνω και Κάτω πόλεως, ενώ σμήνη παρακολούθουν φωνασκούντα. Όταν η πομπή επρόκειτο να διέλθει διά της κοσμοβριθούς οδού Μαιζώνος, η “νύφη” εμυρίσθη την φουρτούνα που την ανέμενε και εις πρώτην ευκαιρία απεσπάσθη του βραχίονος του “γαμβρού” και ετρύπωσε εις κάποιον φούρνον», έλεγε ο τοπικός Τύπος.

Την επόμενη χρονιά οι δημοσιογράφοι Τέλης Τουρνάς και Μάκης έγραψαν για το «Εαρινό Θέατρο» ένα νούμερο επιθεώρησης με το πάθημα της κουλουρούς – το ρόλο υποδύθηκε ο βαυαρικής καταγωγής Έλληνας ηθοποιός Εδμόνδος Φυρστ.

Καθώς μεσολάβησε ο Εθνικός Διχασμός, η παρέα των Πατρινών ασχολήθηκε ξανά μαζί της το 1918 και έτσι σκαρώθηκε ένας ακόμα γάμος. Ο Νίκος Πολίτης στο βιβλίο του Οι ωραίοι τρελοί της παλιάς Πάτρας – Ντόρος και λαϊκοί τύποι περιγράφει:

«Εκείνη την ημέρα, νωρίς το απόγευμα, στο σπίτι της Γιαννούλας κάποιες γειτόνισσες την καλλώπισαν με πούδρα και κοκκινάδι στα μάγουλα και την έντυσαν νύφη με πέπλο και στεφάνι από άνθη πορτοκαλιάς και την κατάλληλη ώρα η νύφη βγήκε από τη χαμοκέλα της στηριγμένη στο μπράτσο του γαμπρού».

Πλήθος κόσμου τη συνόδευσε με όργανα, ενώ από τα παράθυρα και τα μπαλκόνια πετούσαν ρύζι και λουλούδια. Το όλο θέαμα ωστόσο κατέληξε σε θρήνο, καθώς η πομπή βρήκε τη Μητρόπολη κλειστή και τους ιερείς άφαντους. Και σαν να μην έφτανε αυτό, ο δήθεν γαμπρός συνελήφθη μπροστά της από στρατονόμους επειδή δεν είχε γραφτεί στα μητρώα αρρένων.

«Αφήστε να παντρευτούμε πρώτα και τον παίρνετε μετά», φώναζε σπαρακτικά η Γιαννούλα, η οποία τελικά γύρισε σπίτι μόνη και ντροπιασμένη.

Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο «γάμο» πήρε μέρος και ο πασίγνωστος πλέον πρόεδρος των ΗΠΑ Γούντροου Ουίλσον. Το 1921 την έπεισαν ότι ήταν συγγενής της που θα ερχόταν και θα της έφερνε εκατομμύρια που κληρονόμησαν από κοινού. «Ωραία, άμα πάρω την κληρονομιά θα παντρευτώ νεαρό. Βαρέθηκα τους μεσόκοπους που μου προξενεύετε», φέρεται να είπε.

Πλήθος κόσμου τη συνόδευσε ξανά, αυτή τη φορά στο γραφείο δικαστικού κλητήρα ο οποίος παίζοντας το ρόλο συμβολαιογράφου της έδειξε μία βαλίτσα με λεφτά. Όμως δύο μασκοφόροι άρπαξαν τη βαλίτσα πάνω που είχε τελειώσει το μέτρημα.

Νέος ντόρος, νέο γέλιο και η Γιαννούλα στο αστυνομικό τμήμα να ζητά να γίνει έρευνα. Μετά και από αυτό το περιστατικό η ψυχική της υγεία επιδεινώθηκε και άρχισε να γίνεται επιθετική. Πετροβολούσε όποιον την πείραζε και άρχισε να πιστεύει μια δική της ιστορία, ότι ήταν αρραβωνιασμένη με φαντάρο.

Αυτό εμπόδισε κάπως τα σχέδια της παρέας που την κορόιδευε, όμως το 1922 την έπεισαν πως ο Ουίλσον (ο «Ιούλσο» όπως τον έλεγε η ίδια) ήταν ο πατέρας του φαντάρου και ερχόταν στην Πάτρα με χρήματα. Στις 13 Φεβρουαρίου περίπου 10.000 άνθρωποι υπολογίστηκε ότι συνόδευσαν τη στολισμένη νύφη στο λιμάνι, σε άλλον ένα γάμο-φάρσα.

Μια βάρκα με έναν επιβάτη που φορούσε φράκο της κακιάς ώρας και γάντια καφέ έκανε την εμφάνισή της. Μαλλιά πασπαλισμένα με αλεύρι και μακριές φαβορίτες ζωγραφισμένες στα μάγουλα με φελλό. Έπεσαν ακόμη και πυροβολισμοί όταν φάνηκε ο γαμπρός, ενώ η χαρά της Γιαννούλας ήταν απερίγραπτη.

Η άμαξα με το ζευγάρι βρισκόταν στην οδό Καλαβρύτων όταν ένας λούστρος άρπαξε τη βαλίτσα με τα χρήματα που είχε φέρει τάχα μαζί του ο Ουίλσον. Η Γιαννούλα έβαλε πάλι τα κλάματα και εκείνος βρήκε ευκαιρία να εξαφανιστεί λέγοντάς της ότι πάει αμέσως να τηλεγραφήσει για να τους στείλουν άλλα.

Έναν χρόνο μετά το προξενιό ήταν με τον ίδιο τον πρόεδρο των ΗΠΑ. Της έδωσαν μάλιστα και ερωτικές επιστολές. «Όλοι σε περιμένουν να φροντίσουν τη νέα δούκισσα. Να μου στείλεις μια φωτογραφία με τα μαλλιά ξέπλεκα ριγμένα μπροστά, να σε ιδούν οι βασιλείς», της έγραφαν.

Η διαπόμπευση της Γιαννούλας σταμάτησε όταν το 1930 πέθανε ο Περικλής Γιογκαράκης, ο ιδιοκτήτης του καφενείου και ένας από την παρέα των Πατρινών που διοργάνωνε τους «γάμους». Σε αυτόν είχε εμπιστοσύνη η Γιαννούλα, αυτόν θα έκανε κουμπάρο στον υποτιθέμενο γάμο.

Η Κατοχή τη βρήκε στα 72 της και μόνη. Το στάρι ακριβό και το αλεύρι δυσεύρετο, κουλούρια δεν μπορούσε να πουλήσει. Ξεχασμένη, περνούσε τις ώρες της στη χαμοκέλα, χαμένη απ’ όλους ώσπου κάποια μέρα βρέθηκε νεκρή στο σπίτι της.

Με τα χρόνια η ψυχολογική βία στην ιστορία της Γιαννούλας ξεχάστηκε και έμεινε μόνο το περιπαικτικό κομμάτι του εθίμου, μετατρέποντάς την στην πιο διάσημη γυναίκα της πατρινής Αποκριάς. Από εκείνη πήρε έμπνευση ο σκηνοθέτης Τότης Φαφούτης για την ταινία μικρού μήκους Τζοάνα, ενώ στο Φεστιβάλ Αθηνών παρουσιάστηκε Γιαννούλα η Κουλουρού σε πρωτότυπο κείμενο της Θεοδώρας Καπράλου.

«Έφυγαν τα νιάτα μου, έφυγε η ομορφιά μου. Και μένω μόνη μου. Κι ούτε παιδιά στην αγκαλιά μου» σπάραζε η Έλενα Τοπαλίδου ενώ την υποδυόταν. Και γύρω της ξεσπούσε το πατρινό καρναβάλι.

Το 2019 για πρώτη φορά στην Πάτρα δεν πραγματοποιήθηκε το έθιμο του γάμου της Γιαννούλας. Ο δήμαρχος Κώστας Πελετίδης με την εισήγηση του Συλλόγου για την Ψυχική Υγεία ζήτησε από τον Καρναβαλικό Οργανισμό να μπει ένα τέλος «στην ντροπή της πόλης».