Στο πρόσφατο Διεθνές Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε από το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και το Ιστορικό Μουσείο Αλεξανδρούπολης (15-17 Οκτωβρίου 2021) στο Νομαρχείο με θέμα «Αλεξανδρούπολη: η ιστορία της πόλης και της περιοχής της», υπήρξαν και δύο εισηγήσεις που αφορούσαν τους πρόσφυγες Έλληνες του Πόντου, που εγκαταστάθηκαν στην πόλη πριν 100 χρόνια.
Στην πρώτη εισήγηση με θέμα «Ο κορυφαίος Πόντιος λόγιος Γεώργιος Κανδηλάπτης-Κάνις (1881-1971) και η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών». μίλησε η Γεωργία Χαριτίδου, διδάκτωρ φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Γενική Γραμματέας της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών. Η δεύτερη εισήγηση είχε θέμα «Πολιτισμικό τοπίο και Ιστορία: Ένα πέτρινο σχολείο, ένα στρατόπεδο, ένα μνημείο μιλούν για την πορεία των Ελλήνων από τον Πόντο τα τελευταία 100 χρόνια στην Αλεξανδρούπολη» και την παρουσίασε η Μαρία Βεργέτη, καθηγήτρια κοινωνιολογίας του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΔΠΘ.
Η εισήγηση της Γεωργίας Χαριτίδου
Η διδάκτωρ φιλολογία μίλησε για τον σπουδαίο Πόντιο λόγιο Γεώργιο Κανδηλάπτη-Κάνι και τη σχέση του με την Επιτροπή Ποντιακών Μελετών (ΕΠΜ), μέσα από τις ιδιόχειρες επιστολές του ιδίου, που είχε παραδώσει στην ΕΠΜ ο Γεώργιος Κιζιρίδης, αλλά και την εργογραφία του που φυλάσσεται στην Επιτροπή Ποντιακών Μελετών. Ο Γεώργιος Κιζιρίδης είναι δισέγγονός του.
Επίσης αναφέρθηκε στα σιγγίλια (πατριαρχικά κείμενα) που διέσωσε ο Γεώργιος Κανδηλάπτης από τον Πόντο και τα μετέφερε στην Ελλάδα. Πλέον φυλάσσονται στοαρχειακό υλικό της ΕΠΜ
Η Εισήγηση της Μαρίας Βεργέτη
Η καθηγήτρια κοινωνιολογίας αναφέρθηκε, συνοπτικά στην εγκατάσταση των Ελλήνων του Πόντου αλλά και των Καυκασίων στην Αλεξανδρούπολη.
Επίσης αναφέρθηκε στην προσωπικότητα και το έργο του Γεωργίου Κανδηλάπτη-Κάνεως, στην αγωνία του να περισώσει όσα μπορούσε φεύγοντας από τον Πόντο, όπως βιβλία, κειμήλια, κώδικες και άλλα που ο ίδιος είχε καταγράψει, επισκεπτόμενος Μονές και άλλες βιβλιοθήκες, όπως της σπουδαίας οικογένειας των Σαρασιτών (μεταλλωρύχων), απόγονος της οποίας ήταν ο πρώτος Μητροπολίτης της Μητρόπολης Αλεξανδρουπόλεως Γερβάσιος Σαρασίτης (η Μητρόπολη Αλεξανδρουπόλεως ιδρύθηκε το Νοέμβριο του 1922) κτλπ.
Ο Γεώργιος Κονδηλάπτης είχε μεταφέρει από τον Πόντο και τα λείψανα του αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Αλέξιου Δ. Αυτή τη στιγμή φυλάσσονται στην Παναγία Σουμελά στο Βέρμιο.
Δεύτερη αναφορά έκανε στο στρατόπεδο Θεόδωρου Γ. Κανδηλάπτη, το οποίο φέρει το όνομα του γιου του Γεωργίου Κανδηλάπτη. Ο Θεόδωρος, νεαρός ανθυπολοχαγός, γεννημένος στον Πόντο αλλά μεγαλωμένος στην Αλεξανδρούπολη, έπεσε ηρωικά μαχόμενος στο αλβανικό μέτωπο στις 28 Φεβρουαρίου 1941.
Η Μαρία Βεργέτη αναφέρθηκε και στο πόσο επηρέασε τον Γεώργιο Κανδηλάπτη ο χαμός του γιου του Θεόδωρου, κάτι που φάνηκε από μια μακροσκελή επιστολή που του έγγραφε πέντε χρόνια μετά, σαν αυτός να ήταν ζωντανός ακόμη.
Επιπλέον μίλησε για το πέτρινο σχολείο της Νέας Χηλής και στη συμβολή του Γεώργιου Κανδηλάπτη-Κάνεως στην ανέγερσή του.
Στη συνέχεια έκανε μία σύντομη αναφορά στους νεοπρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στον νέο οικισμό της Παλαγίας καθώς και στην ταυτότητα της τρίτης και τέταρτης γενιάς και κατά πόσο αυτή υφίσταται σήμερα.
Ειδική αναφορά έκανε και στο Μνημείο Γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού, που ανήγειραν οι σημερινοί απόγονοι των προσφύγων στο πάρκο επί της παραλιακής οδού Λεωφόρου Βασιλέως Αλεξάνδρου στην Αλεξανδρούπολη. Το έργο είναι του γλύπτη Γεωργίου Κικώτη και τα αποκαλυπτήρια πραγματοποιήθηκαν στις 25 Μαΐου 2008.
Το γλυπτό έχει φιλοτεχνηθεί από τον Γεώργιο Κικώτη. Ο ίδιος είναι ποντιακής καταγωγής και γεννήθηκε στην Άλμα-Άτα της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Απόφοιτος με άριστα από τη Σχολή Καλών Τεχνών της γενέτειράς του, όπως επίσης με άριστα και από την αντίστοιχη Σχολή Καλών Τεχνών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου στη Θεσσαλονίκη, όπου ζει και εργάζεται. Έργα του βρίσκονται τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό (Ρωσία, Γερμανία, Καζακστάν, Γεωργία, ΗΠΑ, Αυστραλία).
Πηγή: Alexandroupoli Online, Ουρανία Πανταζίδου
