Η 19η Μαΐου είναι η ημερομηνία που έχει ανακηρυχθεί ως Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, με τη φετινή επέτειο να συμπληρώνει 101 χρόνια από το 1919, όταν τα στρατεύματα του Κεμάλ έφθασαν στη Σαμψούντα, γεγονός που πυροδότησε τις μετέπειτα τραγικές εξελίξεις. Οι δύο όψεις ενός γεγονότος που για μας είναι Γενοκτονία, για τους Τούρκους πανηγυρισμός για την ίδρυση του σύγχρονου κράτους. Με πρωτοφανή βαρβαρότητα και ακόμη πιο σοκαριστική μεθοδικότητα και σχεδίαση, οι Νεότουρκοι επιχείρησαν να αφανίσουν τον ποντιακό ελληνισμό από την περιοχή.
Μπορεί αριθμητικά να το κατάφεραν, απέτυχαν παταγωδώς ωστόσο να σβήσουν την ποντιακή ψυχή και την ιστορική μνήμη για τη Γενοκτονία των Ποντίων.
Μια τρισχιλιόχρονη ελληνική παρουσία στην περιοχή που την διαμόρφωσε ιστορικά και πολιτισμικά, διακόπηκε βίαια. Το ελληνικό στοιχείο ξεριζώθηκε από τις πατρογονικές του εστίες και μεταφέρθηκε κάτω από άθλιες συνθήκες στη φτωχή Ελλάδα, όπου συνάντησε τρομερές δυσκολίες για την προσαρμογή και αποκατάστασή του.
Ο συσσωρευμένος πόνος αυτών των ανθρώπων και το φρικτό γεγονός της Γενοκτονίας με παρακίνησε να φωτογραφίσω τον τόπο τους – ή καλύτερα ό,τι απέμεινε από αυτόν. Το ταξίδι μου στη γη του Πόντου ήταν ανάμεσα στο μύθο, τη λαμπρή ιστορία των Ελλήνων στην περιοχή, την τραγωδία της Γενοκτονίας και του ξεριζωμού, και τη σημερινή πραγματικότητα.
Μια αναζήτηση συναισθηματικά φορτισμένη μετά τα τόσα και τόσα που όλοι έχουμε διαβάσει, όχι μόνο σε ιστορικά βιβλία, αλλά και σε αφηγήσεις ανθρώπων όπως αυτές αποτυπώθηκαν σε ημερολόγια και διηγήματα.
O ελληνισμός της Εύξεινου Πόντου και η Αυτοκρατορία των Κομνηνών, οι οροσειρές και στέπες του ανατολικότερου κομματιού της Τουρκίας, σημεία όπου κατέφυγαν Πόντιοι για να σωθούν από τους διωγμούς ή που τους οδήγησαν μέσω των ταγμάτων εργασίας.
Το εξώφυλλο του ηλεκτρονικού λευκώματος της Δήμητρας Στασινοπούλου, το οποίο μπορείτε να ξεφυλλίσετε πατώντας πάνω στη φωτογραφία
Ξεκινώντας από την Αμάσεια και τη Σινώπη και καταλήγοντας στο Βατούμ, στη σημερινή Γεωργία, το ιστορικό όριο του Εύξεινου Πόντου, τη μυθική Κολχίδα της Αρχαιότητας, εκεί όπου έφτασε ο Ιάσονας για να πάρει το Χρυσόμαλλο Δέρας.
Ιστορικές πόλεις αλλά και υπέροχα τοπία και πανέμορφες διαδρομές διασχίζοντας τις Ποντικές Άλπεις – τη Στέγη των Ποντίων.
Ο Πόντος ήταν πραγματικά μια αποκάλυψη. Απίστευτη φυσική ομορφιά, σχεδόν εξωπραγματική, παντού. Δέος και πόνος μαζί μπροστά στα αλλοτινά κοσμήματα της χριστιανοσύνης, τις μονές του Πόντου, σήμερα υπό κατάρρευση. Δέος για το έργο των μαστόρων και των αγιογράφων, πόνος για τα βγαλμένα μάτια, τις αλλοιωμένες μορφές, την καταστροφή…
Από τη Μονή Βαζελώνος (φωτ.: Δήμητρα Στασινοπούλου)
Ο τόπος όλος μιλά γι’ αυτούς που δεν βρίσκονται πια εκεί. Γι’ αυτούς που κάποτε μεταμόρφωσαν την άγρια φύση, χρησιμοποιώντας την ευφυΐα τους, για να προσαρμοστούν στη μοναδικότητά της. Γι’ αυτούς που μεγάλωσαν τα παιδιά τους στα προσφυγικά παραπήγματα μέσα στους βαλτότοπους της μητριάς πατρίδας.
Η παρουσίαση των φωτογραφιών της καθημερινής ζωής από τα λαογραφικά μουσεία αποτελούν καθρέφτη της κοινής ζωής των δύο λαών, που συνυπήρξαν και εκφράστηκαν μέσω της λαογραφίας και της αρχιτεκτονικής τους.
Άλλωστε τα περισσότερα από αυτά στεγάζονται σε σπίτια Ελλήνων. Επιθυμία μου είναι να μοιραστώ μαζί σας αυτά που είδα και που δεν αποτελούν παρά ένα μέρος της τεράστιας ελληνικής παρουσίας στην περιοχή του Πόντου. Δεν αποτελούν επιστημονική εργασία, αλλά μια φωτογραφική αποτύπωση μιας ερασιτέχνιδας φωτογράφου. Αξιόπιστες, αναλυτικές πληροφορίες υπάρχουν στις πηγές που αναφέρονται στο βιβλίο, από όπου και εγώ πήρα όλα τα στοιχεία.
Κλείνω αυτήν τη περιήγηση με ένα τραγούδι-μοιρολόι, που με συγκινεί και που αναφέρεται στο διωγμό των Ποντίων από τη γη τους. Ερχόταν συνέχεια στο μυαλό μου σε αυτό το ταξίδι. Αξίζει να το ακούσετε.
Δήμητρα Στασινοπούλου
- Διαβάστε περισσότερα για τη Γενοκτονία των Ποντίων και συγκλονιστικές Μαρτυρίες στις σχετικές ενότητες του pontos-news.gr.
- Δείτε παρακάτω μερικές από τις φωτογραφίες του οδοιπορικού.
