Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την έναρξη ενταξιακού διαλόγου με τα Σκόπια και τα Τίρανα. Είναι μια ενδιαφέρουσα εξέλιξη που έχει και θετικά και προβληματικά σημεία, τα οποία όμως θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν.
Τα θετικά είναι πως διευκολύνεται η εξωτερική πολιτική της Ελλάδας και η επιδίωξη να αποκτήσει η Θεσσαλονίκη αυτό που τα πρώτα χρόνια της κατάρρευσης του Ανατολικού Συνασπισμού ονομάστηκε ενδοχώρα, προκαλώντας δικαιολογημένες αντιδράσεις. Πιο συγκεκριμένα:
Η Αλβανία θα πρέπει να προσαρμόσει τη μειονοτική πολιτική της στα ευρωπαϊκά πρότυπα. Κάτι που αποτελεί περαιτέρω διασφάλιση των δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας. Προϊόντος του χρόνου αρνητικά στερεότυπα μεταξύ των δύο λαών θα αρχίσουν να υποχωρούν. Ο ηπειρωτικός χώρος στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποκτά ενιαία χαρακτηριστικά. Μπορεί οι κρατικές διοικήσεις στις οποίες αναφέρονται οι δύο λαοί να είναι διαφορετικές, αλλά σιγά σιγά ο χώρος ενοποιείται οικονομικά και υπάρχει μεγαλύτερη πολιτισμική ώσμωση και επαφή. Αναμφίβολα αυτό είναι θετικό. Η Αλβανία είναι μια χώρα με την οποία η Ελλάδα, αν ξεπεραστούν εκατέρωθεν οι προκαταλήψεις, μπορεί να συνεργαστεί. Και αυτό στρατηγικά είναι πολύ σημαντικό.
Μπορεί η συνεργασία με το βορρά της χώρας να είναι δυσκολότερη, αλλά με την Αλβανία κάτω των Τιράνων –και την όποια επιρροή διαθέτει στην αλβανική πρωτεύουσα–, η συνεργασία είναι δυνατή και οι δύο λαοί έχουν κοινά χαρακτηριστικά.
Ακόμη και η απωθημένη επιθυμία περί Βορείου Ηπείρου εν μέρει ικανοποιείται. Όπως και από την άλλη πλευρά ικανοποιούνται οι αλβανικές φαντασιώσεις.
Με τα Σκόπια διαμορφώνεται ένας ευρύτερος οικονομικός χώρος και η επικοινωνία μεταξύ των δύο λαών γίνεται ευκολότερη. Αυτό εξυπηρετεί και τη Θεσσαλονίκη που αποτελεί προνομιακό προορισμό των γειτόνων. Διευρύνεται η οικονομική και πολιτισμική της αναφορά. Αρκεί οι πολίτες της και οι Αρχές της να εκμεταλλευτούν καταλλήλως την αλλαγή.
Η εξέλιξη ευνοεί, ακόμη, την εκλογική προσπάθεια του Ζόραν Ζάεφ, η μετριοπαθής πολιτική παρουσία του οποίου είναι προτιμότερη από τις εμμονές και τις αγκυλώσεις της ηγεσίας του VMRO.
Οι αρνητικοί παράγοντες, οι ενδεχόμενες εξελίξεις, ο ελληνικός ρόλος
Το αρνητικό είναι πως και οι δύο χώρες είναι γερμανικής επιρροής και αυτό ίσως δημιουργεί κατά καιρούς προβλήματα στην Ελλάδα. Η γερμανική πολιτική ενθαρρύνει την ανάδειξη τεχνητών μειονοτήτων στην περιοχή (όπως και η βρετανική), και μια τέτοια εξέλιξη μπορεί να αποβεί ανησυχητική.
Θα μπορούσε να περιοριστεί η γερμανική επιρροή στις δύο χώρες; Δεν θα μπορούσε να αντισταθμιστεί από τη Γαλλία, διότι ιστορικά το Παρίσι ανέπτυξε κυρίως σχέσεις με τη Σερβία και δευτερευόντως με την Ελλάδα. Ωστόσο, η Σερβία έχει να διανύσει πολύ δρόμο ακόμα για να ενταχθεί στην Ένωση.
Με δεδομένο ότι η Γερμανία βρίσκεται σε μια παρασκηνιακή διαμάχη με τις ΗΠΑ, μπορεί να έχουμε τις εξής δύο εξελίξεις:
- Να ενθαρρυνθεί η ρωσική και τουρκική παρουσία στην περιοχή (κατά την ανάλυση διαμόρφωσης μιας ημιστρατηγικού χαρακτήρα σχέσης μεταξύ Γερμανίας-Ρωσίας-Τουρκίας).
- Οι ΗΠΑ πέρα από τη δική τους παρουσία και επιρροή στις δύο βαλκανικές χώρες να ενθαρρύνουν την Ελλάδα να διαδραματίσει ρόλο πόλου στα Βαλκάνια.
Έχει η Ελλάδα τέτοια δυνατότητα; Ναι, αν προσεγγίσει σοβαρά το θέμα: Να ονομάσει το υφυπουργείο Εσωτερικών (Μακεδονίας- Θράκης) σε υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης. Να μεταφέρει σοβαρές αρμοδιότητες από την Αθήνα, μέρος της αρμόδιας για τα Βαλκάνια υπηρεσίας του ΥΠΕΞ να εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη, και να αξιοποιηθούν οι θεσμοί (Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, ΙΜΧΑ, ΑΠΘ) που μπορούν να παράγουν προβληματισμούς εξωτερικής βαλκανικής πολιτικής.
Υπάρχουν δύο ακόμα πρωτεύουσες που επηρεάζουν τις προς ένταξη χώρες.
Η Ρώμη, με επιρροή κυρίως στον αλβανικό βορρά αλλά και στους τσάμηδες, και η Σόφια που ενδιαφέρεται κυρίως για τα Σκόπια, αλλά το ενδιαφέρον αυτό δεν επηρεάζει την Ελλάδα. Η επαφή γίνεται σε μια γεωγραφική περιοχή που το ελληνικό ενδιαφέρον είναι περιορισμένο. Επίσης, η βουλγαρική θέση περί γεωγραφικής ένωσης των δύο κρατών είναι ξεπερασμένη.
Η ένταξη των Σκοπίων στην ΕΕ θα αναπτύξει το βιοτικό επίπεδο του λαού της γειτονικής χώρας και θα του παράσχει επικοινωνιακή κινητικότητα με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, μειώνοντας την εξάρτησή τους από τη Βουλγαρία.
Είναι ευκαιρία. Ας την αξιοποιήσουμε. Ας δούμε λίγο μακρύτερα από τον στενό γεωγραφικό μας ορίζοντα. Ας καταφέρουμε, επιτέλους και κάτι στη γειτονιά μας. Πέρα από τον μικρόθωρο ορίζοντα που συνήθως η Αθήνα βλέπει τις εξελίξεις.
Παντελής Σαββίδης
