Φασκόμηλο: Θεραπευτικές ιδιότητες και τρόποι χρήσης

Είναι ένας θάμνος ή δενδρόθαμνος, αυτοφυής στη Νότια Ευρώπη και τις μεσογειακές χώρες όπου εισήχθη σχετικά πρόσφατα και αυτοφύεται ή ημιαυτοφύεται και σε ορισμένες περιοχές της Κεντρικής Ευρώπης.

Επιστημονική ονομασία: Ελελίφασκος ο φαρμακευτικός – Salvia officinalis • Οικογένεια: Χειλανθή • Άλλα ονόματα: φασκομηλιά, αλιφασκιά, φάσκος, σφάκα, αγριοφασκιά.

Είναι τόσο διαδεδομένο στην Ελλάδα, ώστε οι Γάλλοι το ονομάζουν «τσάι της Ελλάδας». Το φασκόμηλο κυρίως βρίσκεται στις νότιες περιοχές (Πελοπόννησο και νησιά), αλλά γενικά στη χώρα μας υπάρχουν 20 είδη. Προτιμά ηλιόλουστες περιοχές και πετρώδη, άγονα εδάφη.

Το φασκόμηλο είναι από τα πιο χαρισματικά και πλούσια σε ιδιότητες βότανα της Ελλάδας. Στο Άγιον Όρος, θα το βρούμε φυτεμένο σε όλες τις αυλές των κελιών και των μοναστηριών, αφού αποτελεί απαραίτητο γιατρικό αλλά και εξαίρετο αφέψημα για όλο το χειμώνα. Σε κάποια μοναστήρια γίνεται πλέον συστηματική καλλιέργεια και αποξήρανση του χαρισματικού αυτού φυτού.

(Φωτ.: pixabay.com)

Το ύψος του φτάνει τα 20-60 εκ. Το κατώτερο μέρος είναι ξυλώδες, και η πάνω επιφάνεια των τετραγωνικών κλαδιών καλύπτεται με βελούδινο τρίχωμα. Τα φύλλα έχουν μήκος 3-10 εκ. και πλάτος 1,5-5 εκ. Είναι μεγάλα, ωοειδή και επιμήκη, με γκριζοπράσινο χρώμα. Τα άνθη είναι φωτεινά μπλε προς βιολετί-μπλε με μήκος 2-3 εκ., με μικρό το ανώτερο χείλος, και βρίσκονται σε κυκλική ταξιανθία, σε ομάδες των 4-8.

Χρησιμοποιούμενα μέρη είναι τα φύλλα μετά από αποξήρανση σε σκιά, αλλά και τα άνθη.

Τα φύλλα συλλέγονται λίγο πριν ή κατά την αρχή της ανθοφορίας με ξηρό και ηλιόλουστο καιρό, τον Μάιο ή τον Ιούνιο. Τα ξηραίνουμε σε θερμοκρασία που να μην ξεπερνά τους 35°C.

Συστατικά
Το φασκόμηλο περιέχει πτητικό έλαιο που περιλαμβάνει 30% θουγιόνη, 5% κινεόλη, λιναλόλη, βορνεόλη, καμφορά, σαλβένιο και πινένιο (ένα πικρό στοιχείο), τανίνες, τριτερπενοειδή, φλαβονοειδή, οιστρογόνες ουσίες και ρητίνη.

Το φυτό αυτό, που έχει ισχυρή και αρωματική μυρωδιά και θερμή, υπόπικρη γεύση, περιέχει 2% πράσινο αιθέριο έλαιο, ανάλογο με εκείνο της αψιθιάς, περιέχει εκτός των παραπάνω και τανασετόνη και πικρές ουσίες όπως πικροσαλβίνη κτλ. Τέλος, 1 κιλό εκχυλίσματος φασκόμηλου περιέχει 6.000 διεθνείς μονάδες εστρόνης.

Ιστορία και παράδοση
Χρησιμοποιείται από τα πολύ αρχαία χρόνια. Οι αρχαίοι Έλληνες το θεωρούσαν ιερό φυτό και το είχαν αφιερώσει στον Δία. Οι γυναίκες στην αρχαία Ελλάδα υποδέχονταν τους άνδρες από τον πόλεμο με ένα ρόφημα από φασκόμηλο για να «διεγείρουν» τη γονιμότητα. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πάλι έδιναν στις γυναίκες να πίνουν φασκόμηλο, για τον ίδιο λόγο. Οι σπουδαίες ιδιότητές του εκθειάζονται από τον Θεόφραστο, τον Ιπποκράτη, τον Διοσκουρίδη, τον Γαληνό, τον Αέτιο κ.ά.

Οι Άραβες αναρωτιούνταν «πώς μπορεί ο άνθρωπος να πεθάνει, όταν έχει στον κήπο του φασκόμηλο;», καθώς πίστευαν ότι μπορούσε να θεραπεύσει τα πάντα.

Οι Λατίνοι θεωρούσαν τη φασκομηλιά το ιερό φυτό (herba sacra) της αθανασίας και την χρησιμοποιούσαν σε τελετές, ενώ εκείνοι της Σχολής του Σαλέρνο έλεγαν για το φασκόμηλο ότι δεν υπάρχει καλύτερο φάρμακο κατά του θανάτου.

Οι Κινέζοι, στους οποίους γνώρισαν τη φασκομηλιά οι Ολλανδοί, την εκτίμησαν τόσο πολύ ώστε αντάλλασσαν δύο κιβώτια τσαγιού δικού τους με ένα κιβώτιο φασκόμηλου.

(Φωτ.: tinos.biz.Eu.stefan / commons.wikimedia.org)

Θεραπευτικές ιδιότητες και χρήσεις

• Η πιο αξιοσημείωτη θεραπευτική αρετή του φασκόμηλου είναι ότι παρεμποδίζει την εφίδρωση (η δράση αυτή αρχίζει δύο ώρες μετά την πρόσληψη του ποτού και μπορεί να κρατήσει πολλές μέρες).
• Επίσης έχει αντιβιοτική, αντιμυκητική, αντισπασμωδική και υπογλυκαιμική δράση.
• Σταματά την παραγωγή γάλακτος, είναι αντιφυσητικό, σπασμολυτικό, τονωτικό, αντιδιαρροϊκό, και έχει οιστρογόνο επίδραση.
• Ασκεί βλεννολυτική δράση (βήχας, ιγμορίτιδα).
• Σαν στυπτικό, διεγερτικό και τονωτικό, προκαλεί μια θερμότητα στο στομάχι, διευκολύνει τη χώνεψη, προκαλεί διούρηση, επιταχύνει την κυκλοφορία, ασκεί σημαντική επίδραση στον εγκέφαλο, και σαν αντισπασμωδικό και κατευναστικό φάρμακο, μετριάζει τον ερεθισμό του νευρικού συστήματος.
• Είναι το ισχυρότερο προοιστρογονικό βότανο, χρήσιμο ως εκ τούτου στα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης και δυσμηνόρροιας (εμμηναγωγό), ιδιαίτερα στις εφιδρώσεις.
• Το φασκόμηλο με τη μορφή αφεψήματος είναι ιδανικό για τη θεραπευτική του στόματος σε περίπτωση τραυματισμών, άφτρων, φαρυγγίτιδας, και κατά της ουλίτιδας.
• Διεγείρει τα νεύρα, τα επινεφρίδια και το κυκλοφορικό σύστημα. Συνιστάται για κάθε μορφή ατονίας και αδυναμίας, νευρικής αδυναμίας, τρόμου, ίλιγγου και νευραλγιών.
• Δρα κατά του σακχάρου, των ρευματισμών, της ουρικής αρθρίτιδας και της διάρροιας.
• Το φασκόμηλο χάρη στη δράση των αντιοξειδωτικών έχει την ικανότητα να αποσβένει τις ελεύθερες ρίζες που παράγονται στον άνθρωπο από διάφορους μηχανισμούς και που είναι υπεύθυνες για πολλές χρόνιες παθήσεις.
• Τονώνει και αναζωογονεί τους κουρασμένους και πονεμένους μύες, ανακουφίζει από τις κράμπες.
• Κυρίως το αιθέριο έλαιο βελτιώνει τη μνήμη αλλά και τη διαδικασία επεξεργασίας πληροφοριών. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Journal Pharmacological Biochemical Behavior, διαπιστώθηκε πως άτομα που πάσχουν από Αλτσχάιμερ θα ήταν καλό να έχουν στη διατροφή τους το φασκόμηλο.

Άλλες χρήσεις

• Βοηθά στα τσιμπήματα από κουνούπια και σφήκες, τρίβοντας το ερεθισμένο σημείο με φρέσκα φύλλα του φασκόμηλου.
• Είναι ευεργετικό για τα μαλλιά, αν το χρησιμοποιούμε στο ξέβγαλμα.
• Στη μαγειρική χρησιμοποιείται για τον αρωματισμό διαφόρων ζωμών, φαγητών και του ξιδιού, ενώ θεωρείται και μελισσοτροφικό φυτό παρέχοντας μέλι εκλεκτής ποιότητας.
• Το ποδόλουτρο με έγχυμα φασκόμηλου δροσίζει και ασκεί αποσμητική δράση.
• Βελτιώνει το χρώμα των σκούρων και γκρίζων μαλλιών. Τονώνει και δίνει λάμψη στα ξηρά και ευαίσθητα μαλλιά.
• Ως καλλυντικό συνιστάται για λιπαρά δέρματα, ως μάσκα για βαθύ καθαρισμό του προσώπου και ως ατμόλουτρο.
• Η αντιοξειδωτική δράση του το κάνει χρήσιμο στη βιομηχανία τροφίμων αφού είναι συντηρητικό και αντικαθιστά τα συνθετικά συντηρητικά, στις βιομηχανίες παραγωγής και συσκευασίας προϊόντων τυριών, λαχανικών, επεξεργασμένων τροφών και αναψυκτικών.
• Η γεύση του είναι αρκετά πιπεράτη και ταιριάζει πολύ με λιπαρά κρεατικά και τυριά. Επίσης ταιριάζει με ψάρια και θαλασσινά.

Προφυλάξεις

• Μεγάλες ποσότητες φασκόμηλου προκαλούν τοξικά φαινόμενα.
• Διεγείρει τους μύες της μήτρας, γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
• Σε μεγάλες δόσεις αυξάνει τη ροή του αίματος στα υπογάστρια όργανα και πιθανώς είναι επιβλαβές στο νευρικό σύστημα.
• Το φασκόμηλο καλό θα είναι να αποφεύγεται από άτομα υπερτασικά και αιματώδους κράσεως καθώς και από παιδιά λόγω της διεγερτικής του επίδρασης. Δεν πρέπει να λαμβάνεται συνεχόμενα πάνω από δύο βδομάδες εξαιτίας των πιθανών τοξικών επιδράσεων του αιθέριου ελαίου της θουξόνης.
• Η χρήση του πρέπει να γίνεται με σύνεση γιατί υπάρχουν περιπτώσεις δηλητηρίασης από υπερβολική χρήση που οφείλεται κυρίως στην ουσία θουγιόνη που υπάρχει στο φυτό.

Προσοχή: Το παραπάνω άρθρο έχει ενημερωτικό σκοπό. Πριν χρησιμοποιήσετε οποιαδήποτε συνταγή ή πριν αλλάξετε τις διατροφικές σας συνήθειες, ζητήστε τη γνώμη του κατάλληλου επαγγελματία υγείας ή διατροφολόγου. Εάν λαμβάνετε φαρμακευτική αγωγή, βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχουν αλληλεπιδράσεις.

• Πηγή: enallaktikidrasi.com.