Οδοιπορικό στη Βόρειο Ήπειρο – Δερβιτσάνη, Βουλιαράτες [Μέρος Γ΄]

Η καρδιά της πατρίδας χτυπά πιο δυνατά εκτός ελληνικών συνόρων…
Και αφού οι μπαταρίες έχουν γεμίσει, το απόγευμα βρίσκει την ομάδα στη Δερβιτσάνη, η οποία θεωρείται ο προμαχώνας του ελληνισμού σε όλη την περιοχή, το κέντρο της ελληνικής εθνικής μειονότητας σε όλη την Αλβανία. Πριν ακόμα στρίψει το λεωφορείο για να μπει στο χωριό, ο ταξιδευτής βλέπει γαλανόλευκες να κυματίζουν.

Είναι παραμονή της 28ης Οκτωβρίου και το μέρος έχει φορέσει για τα καλά την εθνική του υπερηφάνεια. Αυτή διατήρησε συγκλονιστικές ιστορίες, στο άκουσμα των οποίων δεν γίνεται κανείς να μην ανατριχιάσει.

Στις 8 Δεκεμβρίου 1940 ο ελληνικός στρατός πλησιάζει τη Δερβιτσάνη. Οι νέοι τον υποδέχτηκαν κρατώντας γαλανόλευκες σημαίες και ψάλλοντας το Χριστός Ανέστη. Η παράδοση αναφέρει ότι οι γυναίκες ξάπλωσαν στην είσοδο του χωριού και δεν άφησαν τους οπλίτες να περάσουν, αν δεν πατήσουν πρώτα επάνω τους. Ήταν μια κίνηση συμβολική. Ήθελαν να νιώσουν πρώτα πάνω τους την ελευθερία και μετά να μπούνε οι στρατιώτες στο χωριό, στο κέντρο του οποίου δεσπόζει ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου, ο οποίος ξαναχτίστηκε το 1870 με τη συμβολή όλων των κατοίκων, ιδιαίτερα των γυναικών που συναγωνίζονταν ποια θα μεταφέρει τη μεγαλύτερη πέτρα από τα μακρινά λατομεία (η περιοχή εξάγει πέτρα). Αξίζει να σημειωθεί ότι το χωριό φημίζεται για τους ζωγράφους-αγιογράφους του, τους εκπαιδευτικούς και τους συγγραφείς του, ενώ στην κεντρική πλατεία υπάρχει μνημείο αφιερωμένο σε όλους τους αγωνιστές του ελληνικού έθνους.

Δερβιτσάνη 1940

Στην επικοινωνία με τους κατοίκους άλλοι εκφράζουν τον προβληματισμό τους για την εγκατάλειψη που παρουσιάζει η Βόρειος Ήπειρος και άλλοι μια ανησυχία για τα κοινωνικά προβλήματα της εποχής. Όπως η κυρία Μελπομένη, μια γιαγιά που παρατηρώντας τις νεαρές ηλικίες που υπήρχαν ανάμεσα στην παρέα δεν δίστασε να δώσει τη συμβουλή «να μη χωρίζουν τα ζευγάρια», θίγοντας το ζήτημα των διαζυγίων.

Στο Πνευματικό Κέντρο μάς καταλαμβάνει συγκίνηση. Οι μαθητές της Δερβιτσάνης παρουσιάζουν γιορτή για την εθνική επέτειο. Εκεί συνειδητοποιεί κανείς στον μέγιστο βαθμό αυτό που αναρτήθηκε και στην επίσημη σελίδα των «Μωμόγερων» στο Facebook, ότι «η καρδιά της πατρίδας χτυπά πιο δυνατά εκτός ελλαδικών συνόρων».

Οι Έλληνες της περιοχής αισθάνονται ξεχωριστοί, και παρά τα προβλήματα δηλώνουν ότι θα συνεχίσουν να κρατούν ψηλά το ελληνικό φρόνημα. «Νιώθουμε υπερήφανοι που είμαστε Έλληνες και είμαστε διαφορετικοί», αναφέρει ο Γιάννης, μαθητής από τη Βάνιστα που ήρθε για να χορέψει στην εκδήλωση, στην οποία υπήρχε αναρτημένο πανό που ανέγραφε «Γλώσσα μητρική μου, γλώσσα ελληνική» (κεντρική φωτο) και ήταν εμπνευσμένο από γνωστή επιγραφή που έφτιαξαν οι προύχοντες του χωριού.

Κίνηση με σημαντικό συμβολισμό
Η νύχτα φεύγει και ξημερώνει η μέρα της εθνικής επετείου. Πλήθος κόσμου έχει συγκεντρωθεί στο στρατιωτικό κοιμητήριο, στους Βουλιαράτες. Του μνημοσύνου των πεσόντων έπεται η κατάθεση στεφανιών. Η στιγμή είναι ιερή και πολύ ιδιαίτερη.

Και αυτό γιατί για πρώτη φορά ποντιακός σύλλογος κατέθεσε επίσημα στεφάνι τιμώντας τη μνήμη των Ελλήνων ηρώων του 1940, εκ των οποίων πολλοί ήταν ποντιακής καταγωγής. Μάλιστα η ηρωική παρουσία των Ποντίων στον πόλεμο του ’40 υπήρξε ένας από τους καταλυτικότερους παράγοντες που οδήγησαν στη μείωση των συγκρούσεων και των προκαταλήψεων που υπήρχαν στην Ελλάδα ανάμεσα στους πρόσφυγες και στους γηγενείς, δύο δεκαετίες μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή πληθυσμών. Συνεπώς, η κίνηση του προέδρου του Ελληνικού Σωματείου Διάσωσης και Διάδοσης της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς «οι Μωμόγεροι», Κώστα Αλεξανδρίδη, απέκτησε σημαντικότατο συμβολισμό.

Με την ίδια συναισθηματική φόρτιση η ομάδα αποχώρησε από το στρατιωτικό κοιμητήριο και επισκέφτηκε το νεκροταφείο του χωριού, που βρίσκεται διακόσια μέτρα παραπάνω, για να ανάψει ένα κερί στη μνήμη του Κωνσταντίνου Κατσίφα.

Η ώρα του αποχαιρετισμού έχει φτάσει! Με το δεύτερο πέρασμα της Κακαβιάς αφήνουμε πίσω μας τη Βόρειο Ήπειρο των ηρώων του ’40 και αυτών που συνεχίζουν να διατηρούν άσβεστο τον ελληνικό πολιτισμό, τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις. Μετά από ένα τριήμερο έντονα φορτισμένο συναισθηματικά, είναι φυσικό να έχει κυριεύσει μια γλυκιά νοσταλγία την ομάδα που δέχτηκε τη φιλοξενία των Δεροπολιτών.

Σαν του λεωφορείου τους τροχούς ο χρόνος κυλά, και ο νους στο ταξίδι της επιστροφής προς την Αθήνα συλλαμβάνει πολλά. Το θυμικό αναπαράγει τους βουκολικούς ήχους του κλαρίνου και στα αυτιά έρχονται τα μελαγχολικά λόγια του τραγουδιού που δείχνουν στον μέγιστο βαθμό πώς αισθάνεται ένας Βορειοηπειρώτης τόσο στη φυσική του πατρίδα και όσο στην Ελλάδα: