Μια παλιά ξύλινη κασέλα στη μέση – η κασέλα του Φίλωνος Κτενίδη.1 Γύρω της τα νιάτα του ποντιακού ελληνισμού. Μέσα στην κασέλα, κλεισμένη η μνήμη και η ιστορία· ο «Πόντος ο διαχρονικός». Εκεί, γύρω της, χόρεψαν περήφανοι νέοι και νέες με φωλιασμένες στην καρδιά τους την ελπίδα και την αισιοδοξία για το μέλλον. Στις κερκίδες του Κλειστού Γυμναστηρίου Νεάπολης, στη Λάρισα, χιλιάδες άνθρωποι θαύμασαν, δάκρυσαν, θυμήθηκαν, έλπισαν. Το 14ο Πανελλαδικό Φεστιβάλ Ποντιακών Χορών «Λεωνίδας Ιασονίδης» έφερε νέους και νέες από όλες τις γωνιές της Ελλάδας στον ίδιο χώρο προκειμένου να χορέψουν και να τιμήσουν τη μνήμη των προγόνων μας αλλά και του μεγάλου Έλληνα Πόντιου πολιτικού Λεωνίδα Ιασονίδη.
Χρέος τους, εξάλλου, να βροντοφωνάξουν, ως άξιοι απόγονοι του και ενόψει του 2019 που σηματοδοτεί τα 100 χρόνια από τη Γενοκτονία: «Ξηρανθήτω ημίν ο λάρυγξ εάν επιλαθώμεθά σου ω πάτριος Ποντία γη!».
Μέχρι να ξεκινήσει το 14ο Φεστιβάλ, από τη σκηνή ο Κωνσταντίνος Καραπαναγιωτίδης και ο Γιάννης Κουρτίδης τραγουδούσαν καταχειροκροτούμενοι, ενώ ο Λευτέρης Ραφαηλίδης τραγούδησε και έπαιξε λύρα. Λύρα έπαιξαν επίσης οι Κωνσταντίνος Κουλούμογλου και Ιωάννης Χωραφίδης. Στο νταούλι ήταν ο Χαράλαμπος Ραφαηλίδης. Στη συνέχεια οι θεατές ταξίδεψαν στη διαχρονικότητα του Πόντου. Ξεκινώντας από το δρώμενο «Ένα μπαούλο μνήμη και ιστορία…» που ξεδιπλώθηκε σε όλη τη διάρκεια του φεστιβάλ σε τέσσερις ενότητες: «Αναστορώ τα παλαιά», «Βυζαντινός άνεμος», «Αρχαιότητα», «Μυθολογία», το Φεστιβάλ έκλεισε με τους χορευτές της σέρρας να φτιάχνουν ένα τείχος με τα σώματά τους προστατεύοντας τις νέες γενιές (που τις εκπροσωπούσαν λευκοντυμένα παιδάκια) να κουβαλήσουν στο μέλλον την ελληνική σημαία και το μπαούλο με την ιστορία των Ποντίων.
(Βίντεο: livemedia.gr)
«Δεν θα επιτρέψουμε την παράδοση του ονόματος της Μακεδονίας»
Χορευτές και θεατές καλωσόρισε ο πρόεδρος του ΣΠΟΣ Κεντρικής Μακεδονίας – Θεσσαλίας Αντώνης Καγκελίδης που μίλησε για «δύο ανείπωτες εθνικές τραγωδίες που οδήγησαν σε απώλεια ανθρώπων με τραγικό τρόπο σε διάστημα λιγότερο του ενός χρόνου», αναφερόμενος στις πλημμύρες της Μάνδρας και τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι, και εξήρε την άμεση ανταπόκριση των ποντιακών συλλόγων. Επιπλέον στηλίτευσε τον ξεριζωμό των νέων από την Ελλάδα προς αναζήτηση εργασίας ενώ την ίδια στιγμή εργάζονται παράνομα εδώ τρία εκατομμύρια ξένοι.
«Η νεολαία μας είναι παρούσα κάνοντας χιλιάδες χιλιόμετρα, στέλνοντας τα δικά της μηνύματα. Εκφράζει τον πόθο, τη νοσταλγία, τη χαρά, την αλληλεγγύη και την ενότητα, και στέλνει τα δικά της μηνύματα στην κυβέρνηση για την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ποντίων και για την παραχώρηση του Ιδρύματος “Παναγία Σουμελά” στον ποντιακό ελληνισμό», πρόσθεσε. Αναφερόμενος στις διαπραγματεύσεις για το Σκοπιανό, είπε: «Δεν θα επιτρέψουμε ερήμην του λαού να παραδώσουν όνομα και εθνότητα σε ένα κράτος-συνονθύλευμα για να εξυπηρετήσουν ξένα συμφέροντα».
Ρίγη συγκίνησης ξεσήκωσε το δρώμενο με το οποίο ξεκίνησε το 14ο Φεστιβάλ Ποντιακών Χορών: «Πόντος ο διαχρονικός» – Ένα μπαούλο μνήμη και ιστορία…
Ακολούθησε η είσοδος των λαβάρων στο στάδιο, ενώ οι αφηγητές απαριθμούσαν πόλεις του Πόντου και πόλεις της Ελλάδας που υποδέχθηκαν τους πρόσφυγες μετά τον ξεριζωμό. Την έναρξη του Φεστιβάλ έκανε λίγο αργότερα ο πρόεδρος της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος Χρήστος-Δημήτριος Τοπαλίδης: «Η Λάρισα, το κέντρο της Ελλάδος, είναι και κέντρο του απανταχού ποντιακού ελληνισμού. Το φετινό Φεστιβάλ είναι αφιερωμένο στην ανυπέρβλητη μορφή του εξαίρετου ανθρώπου Λεωνίδα Ιασονίδη. Ένα παράδειγμα – οδηγός ζωής και για τους αγώνες μας για τη διεθνή αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ποντίων. Δυστυχώς σε αυτόν τον αγώνα στεκόμαστε μόνοι μας, καθώς η ελληνική πολιτεία αρνείται να παίξει το ρόλο που της αρμόζει. Απαιτούμε ενόψει του 2019, μιας χρονιάς-ορόσημο που έχουμε ορίσει ως την εκατονταετία της θλιβερής χρονιάς του 1919 που ο Κεμάλ αποβιβάστηκε στη Σαμψούντα για να ξεκινήσει το εμβληματικό σχέδιο της εξόντωσης του ποντιακού ελληνισμού. Ο Πόντος, όμως, ζει και βασιλεύει στο διηνεκές μέσα από τους νέους μας» είπε κατά το χαιρετισμό του.
Διεθνές συνέδριο για τη Γενοκτονία το 2019
Από την πλευρά του, ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας Κώστας Αγοραστός αφού ευχαρίστησε όλους για το γεγονός ότι κρατούν άσβεστη τη φλόγα της παράδοσης, προανήγγειλε τη διοργάνωση διεθνούς συνεδρίου για τα 100 χρόνια από τη Γενοκτονία: «Το 2019, εκατό χρόνια από τη Γενοκτονία, η περιφέρεια Θεσσαλίας μαζί με την ΠΟΕ θα διοργανώσουμε ένα διεθνές συνέδριο, με υπευθυνότητα, δείχνοντας ότι δεν ξεχνάμε. Πολεμάμε για την δικαίωση», είπε.
Για τα 100 χρόνια από τη Γενοκτονία μίλησε και ο δήμαρχος Λαρισαίων Απόστολος Καλογιάννης: «Το 2019 είναι τα εκατό χρόνια από τη Γενοκτονία. Εύχομαι αυτή η χρονιά να είναι σταθμός για τη διεθνή αναγνώρισή της.
»Η προσπάθεια όλων των φορέων να είναι πραγματική. Να ξέρετε όμως ότι δεν υπάρχει μόνον η ελληνική πολιτεία, αλλά και η Αυτοδιοίκηση. Πιστέψτε την και αξιοποιήστε την. Να είστε σίγουροι ότι θα σας βοηθήσει», είπε μεταξύ άλλων.
«Έχουμε ξεχάσει την ιστορία μας»
Εντύπωση προκάλεσε η παρουσία του σκηνοθέτη Μανούσου Μανουσάκη που μίλησε για την τηλεοπτική σειρά που ετοιμάζει με θέμα τη Γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού και του ελληνισμού της Μικράς Ασίας.
«Είναι μεγάλη ευθύνη, βλέποντάς σας, για την υλοποίηση της έρευνας αυτής και του εγχειρήματος. Θα χρειαστούμε τη βοήθεια όλων σας. Ο λόγος για να κάνουμε την σειρά αυτή, είναι ένα ρητό που υπάρχει και που λέει ότι ο “ο λαός που ξεχνά την ιστορία του, δεν έχει μέλλον”. Εμείς έχουμε ξεχάσει την ιστορία μας. Έχουμε αποκρύψει την ιστορία μας, και νομίζω ότι πρέπει να την εμφανίσουμε σε μια περίοδο που παγκοσμίως οι αξίες διασαλεύονται. Σε μια εποχή όπου τίποτε δεν είναι σίγουρο, θέλουμε να δείξουμε ότι η αυριανή μέρα μπορεί να είναι καλύτερη» υπογράμμισε.
Ακολούθησε η είσοδος των χορευτών όλων των ΣΠΟΣ σε μια εντυπωσιακή εκτέλεση του χορού εμπροπίσ’ με τους Παναγιώτη Κογκαλίδη και Θόδωρο Κοτίδη στο τραγούδι, και τους Κλεάνθη Σιαμλίδη και Χαράλαμπο Κιτσονίδη στο νταούλι.
Ο Νίκος Κωσταντινίδης ήταν εκείνος που είχε το βαρύ φορτίο να αποτίσει, εκ μέρους όλων των Ποντίων, φόρο τιμής στον Λεωνίδα Ιασονίδη.
Ο τρόπος που διάβασε όσα είχε γράψει για τον μεγάλο Πόντιο άνδρα, ξεσήκωσε ρίγη συγκίνησης! Η Παμποντιακή Ομοσπονδία Ελλάδος τίμησε τον Ιασονίδη με τιμητική πλακέτα που παραδόθηκε από τον τέως πρόεδρο της ΔΙΣΥΠΕ Γιώργο Παρχαρίδη στον Γιώργο Βαρυθυμιάδη, πρόεδρο του Συνδέσμου Ποντιακών Σωματείων Νοτίου Ελλάδος και Νήσων. Τιμητική πλακέτα απονεμήθηκε και στον δήμαρχο Λαρισαίων Απόστολο Καλογιάννη, ενώ ο πρόεδρος της ΠΟΕ του έδωσε το εγκόλπιο του Αγίου Γεωργίου.
Το εγκόλπιο του Αγίου Γεωργίου (φωτ.: Χριστίνα Κωνσταντάκη)
Χόρεψαν με την καρδιά και το νου στους προγόνους
Το κυρίως μέρος του φεστιβάλ άνοιξε ο ΣΠΟΣ Νοτίου Ελλάδος και Νήσων με το δρώμενο «Ο μύθος της παραμυθιάς». Συντονίστρια των χορών ήταν η Σοφία Σαββίδου, τα κείμενα και την καλλιτεχνική επιμέλεια είχε ο λυράρης Ηλίας Υφαντίδης, ενώ αφηγήτριες ήταν οι Σουλτάνα Βαρυτιμιάδη και Άννα Καλαϊτζόγλου. Οι χοροί που παρουσίασαν τα μέλη του χορευτικού ήταν τρυγόνα, τίκ’ μονόν, τερς, ομάλιν, τέκ’ καϊτέν.
Και αφού ο Αιμίλιος Σαπρανίδης και η Λένα Σαββίδου εξιστόρησαν τα παλαιά, μικρά παιδιά ντυμένα στα λευκά συμμετείχαν στο δρώμενο «Πόντος ο διαχρονικός – Αναστορώ τα παλαιά…».
Την ίδια στιγμή σε γιγαντοοθόνη εναλλάσσονταν εικόνες από τις αλησμόνητες πατρίδες, υπό τον ήχο της λύρας και του νταουλιού. Αμέσως μετά, τη σκυτάλη πήρε ο ΣΠΟΣ Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Οι χορευτές των συλλόγων παρουσίασαν τους χορούς σαρίκουζ, διπάτ’, τίκ’ τρομαχτόν, πατούλα και ομάλ’ Κερασούντας.
Σειρά είχε ο «Βυζαντινός άνεμος…». Το δρώμενο συνόδευαν εικόνες στη γιγαντοοθόνη, με τη λύρα και το νταούλι να κάνουν πιο έντονα τα συναισθήματα, τα οποία παρέμειναν το ίδιο δυνατά όταν ο ΣΠΟΣ Δυτικής Μακεδονίας και Ηπείρου πήρε τα ηνία και χόρεψε ομάλ’, έταιρε, αρχουλαμά, κότσαρι και κοτσαγκέλ’.
Η διαχρονικότητα του Πόντου απαντά ακόμα πιο πίσω, στην Αρχαιότητα. Ο ΣΠΟΣ νομού Θεσσαλονίκης χόρεψε καβαζίτας, τυρφών, σαρίκουζ’ διπλό, τίκ’ διπλό και σερενίτσα. Η σύνδεση του Πόντου με τη Μυθολογία ήταν η τελευταία ενότητα του δρώμενου «Πόντος ο διαχρονικός». Τους δικούς του χορούς παρουσίασε τελευταίος ο οικοδεσπότης ΣΠΟΣ Κεντρικής Μακεδονίας και Θεσσαλίας. Οι χορευτές του εντυπωσίασαν με τους χορούς ούτσαϊ, καλόν κορίτς, κότσ’, φόνα, λετσίνα.
Ο περήφανος χορός των Θεών
Τον επίλογο, όπως πάντα, έγραψε ο χορός των Θεών, η σέρρα – ο χορός που όλοι περίμεναν να δουν. Το στάδιο σείστηκε μόλις άρχισαν να μπαίνουν οι χορευτές, αλλά όταν ο χώρος γέμισε, η κερκίδα σώπασε. Όλοι παρακολουθούσαν με κομμένη την ανάσα. Το νταούλι και η λύρα έδιναν το ρυθμό. Λίγο πριν τελειώσει ο χορός, οι μαυροφορεμένοι έμειναν με τα χέρια σηκωμένα, σαν να ήθελαν να υψώσουν ένα τείχος με πολεμίστρες γύρω από το μπαούλο με την ιστορία του Πόντου. Από ανάμεσά τους πέρασαν λευκοντυμένα παιδιά. Πλησίασαν το μπαούλο και σήκωσαν την ελληνική σημαία. Με την ελληνική σημαία επικεφαλής και το μπαούλο με την ιστορία να ακολουθεί, βγήκαν από την αίθουσα. Ο κόσμος ξέσπασε σε χειροκροτήματα.
Οι χορευτές, ακίνητοι. Θεματοφύλακες της ελληνικής σημαίας και της ιστορίας. Τα μικρά παιδιά με τις λευκές στολές, το μέλλον.
Η ιστορία συνεχίζεται, και όπως ειπώθηκε στην αρχή του Φεστιβάλ, «όποιος λαός ξεχνά την ιστορία του δεν έχει μέλλον». Αυτός ο λαός δεν ξεχνά την ιστορία του. Το απέδειξε και φέτος στη Λάρισα. Αυτός ο λαός έχει και ιστορία και μέλλον…
____
1. «Οι ζωντανοί π’ εφήκανε τον τόπον ντ’ εγεννέθαν / και εφορτώθαν τα στενά τα νεκρικά κασέλας / κ’ εφόρεσαν τα σάβανα, κι εσέβανε ’ς σην στράταν, / ’ς σην στράταν την αγύριστον, ντο πάει και πίσ’ ’κ’ έρται!», γράφει ο Κτενίδης στη συγκλονιστική «Καμπάνα του Πόντου».
Κείμενο: Αντώνης Ρεπανάς.
Βίντεο, φωτογραφίες: Χρήστος Πανταζής.
