Ο Σπούτνικ 1 (Sputnik-1), ο πρώτος τεχνητός δορυφόρος στην ιστορία που τέθηκε σε τροχιά γύρω από τη Γη, εκτοξεύτηκε σαν σήμερα το 1957 από τη Σοβιετική Ένωση. Η επίσημη ονομασία του Σπούτνικ, που σημαίνει «συνοδός», ήταν Τεχνητός Δορυφόρος της Γης ή ISZ στα ρωσικά.
Η εκτόξευση του Σπούτνικ 1 αποτέλεσε το πρώτο σημαντικό βήμα της ανθρωπότητας για την εξερεύνηση του διαστήματος, αλλά και το έναυσμα για τον ανταγωνισμό ανάμεσα στη Σοβιετική Ένωση και τις ΗΠΑ για την πρώτη αποστολή κοσμοναυτών.
Ο Σπούτνικ 1 εκτοξεύτηκε από το Κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ στο Καζακστάν με έναν πύραυλο R-7 και εξέπεμπε ένα σχεδόν διαρκές σήμα (κάθε 0,3 δευτερόλεπτα) που οι χειριστές ασυρμάτου άκουγαν σε ολόκληρη τη Γη.
Ο δορυφόρος ήταν κατασκευασμένος από αλουμίνιο, και είχε σφαιρικό σχήμα με διάμετρο 58 εκατοστά και βάρος περίπου 83 κιλά. Σκοπός του ήταν η μελέτη του περιβάλλοντος έξω από την ατμόσφαιρα, με την καταγραφή διαφόρων παραγόντων που το επηρεάζουν, όπως η πυκνότητα της ανώτερης ατμόσφαιρας, η διάδοση των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων στην ιονόσφαιρα κ.ά.
Ο Σπούτνικ 1 κατασκευάστηκε στη Σοβιετική Ένωση και ήταν ο πρώτος από τους δέκα δορυφόρους που κατασκευάστηκαν συνολικά και έφεραν το ίδιο όνομα. Ο Σπούτνικ 2 ήταν εκείνος που μετέφερε τη σκυλίτσα Λάικα, τον πρώτο ζωντανό οργανισμό στο διάστημα, ο Σπούτνικ 3 ήταν ένα τροχιακό εργαστήριο με αρκετά μεγαλύτερο μέγεθος από τους προηγούμενους δορυφόρους, ενώ οι Σπούτνικ 4-10 μετέφεραν ζώα και ένα ανθρώπινα ομοίωμα.
