pontosnews.gr
Τρίτη, 16/09/2025
Δεν βρέθηκαν αποτελέσματα
Προβολή όλων
  • ΑΡΧΙΚΗ
  • ΠΟΝΤΟΣ
    • ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
    • ΠΑΡΑΔΟΣΗ
    • ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ
    • ΙΣΤΟΡΙΑ
    • ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
    • ΣΥΛΛΟΓΟΙ
    • ΛΕΞΙΚΟ
  • ΕΛΛΑΔΑ
  • Videos
  • ΠΟΛΙΤΙΚΗ
  • ΓΝΩΜΕΣ
    • Μάρκος Τρούλης
    • Παντελής Σαββίδης
    • Σάββας Καλεντερίδης
    • Θεόφιλος Πουταχίδης
  • ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
  • ΑΜΥΝΑ
  • ΚΟΣΜΟΣ
  • ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
  • ΥΓΕΙΑ
  • ΣΥΝΤΑΓΕΣ
  • ΑΡΧΙΚΗ
  • ΠΟΝΤΟΣ
    • ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
    • ΠΑΡΑΔΟΣΗ
    • ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ
    • ΙΣΤΟΡΙΑ
    • ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
    • ΣΥΛΛΟΓΟΙ
    • ΛΕΞΙΚΟ
  • ΕΛΛΑΔΑ
  • Videos
  • ΠΟΛΙΤΙΚΗ
  • ΓΝΩΜΕΣ
    • Μάρκος Τρούλης
    • Παντελής Σαββίδης
    • Σάββας Καλεντερίδης
    • Θεόφιλος Πουταχίδης
  • ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
  • ΑΜΥΝΑ
  • ΚΟΣΜΟΣ
  • ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
  • ΥΓΕΙΑ
  • ΣΥΝΤΑΓΕΣ
Δεν βρέθηκαν αποτελέσματα
Προβολή όλων
pontosnews.gr
Δεν βρέθηκαν αποτελέσματα
Προβολή όλων

Το διανοητικό υπόβαθρο της Μεγάλης Ιδέας

23/04/2018 - 11:21μμ
Το διανοητικό υπόβαθρο της Μεγάλης Ιδέας
Κοινοποίηση στο FacebookΜοιράσου το στο TwitterΜοιράσου το στο Whatsapp

«…της μεγάλης ταύτης ιδέας…».Όψεις της εθνικής ιδεολογίας 1770-1854. Ο τίτλος του βιβλίου παραπέμπει με σαφήνεια στο πεδίο, αλλά και στις συνδηλώσεις του: πρόκειται αφενός για την ίδια τη διατύπωση του Ιωάννη Κωλέττη στην Εθνοσυνέλευση τον Ιανουάριο του 1844, καταστατική αρχή της «Μεγάλης Ιδέας», αφετέρου για τον αντίστοιχο τίτλο του δοκιμίου του Κωνσταντίνου Θ. Δημαρά στο οποίο ο διαπρεπής ιστορικός ανέλυε το ιδεολογικό υπόβαθρο και εξέθετε τις περιστάσεις της εξαγγελίας της.

Το έργο της Βίκυς Καραφουλίδου, μέλους του Εργαστηριακού και Διδακτικού Προσωπικού του Τμήματος Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, αποτελεί μια επανεπίσκεψη ονομάτων και τόπων του 19ου αιώνα προκειμένου να καλυφθεί ένα θεωρούμενο γνωστό έδαφος από μια διαφορετική και πλέον γόνιμη ιστορική οπτική γωνία:

αυτήν της αναζήτησης όχι πλέον της βραχείας διάρκειας της γένεσης, αλλά του εννοιολογικού context της σε μια μακρότερη διάρκεια.

Στόχος της συγγραφέως είναι η παρακολούθηση των διανοητικών προϋποθέσεων της Μεγάλης Ιδέας στο διευρυμένο χρονικό ανάπτυγμα των ετών 1770-1854. Τα τρία μέρη του κειμένου παρακολουθούν τρεις αντίστοιχες διευθύνσεις: τον φιλελληνικό λόγο και τη συμβολή του στη διαμόρφωση της ελληνικής εθνικής ταυτότητας μέσα από ιδεολογικά μοτίβα, αξιώσεις, παραδοχές, προσδοκίες· τα ερείσματα της Μεγάλης Ιδέας στην προεπαναστατική διαφωτιστική σκέψη, στα χρόνια της Επανάστασης και της πρώιμης μετεπαναστατικής περιόδου· τη διακρίβωση του πολιτικού στίγματος της Μεγάλης Ιδέας στην αυτοκρατορική εκδοχή της.

Φιλέλληνες και διαφωτιστές
Η φιλελληνική γραμματεία, από τον Σατωβριάνδο και τον Στάνχοπ ως τον Μπλακέρ και τον Σισμόντι, εμφανίζει τόπους και πρότυπα που θα κληροδοτηθούν στο μέλλον προς αναπροσαρμογή και ανασημασιοδότηση. Εδώ εντοπίζονται η Ελλάδα με τη μορφή του κατ’ εξοχήν ιστορικού έθνους, η χριστιανική πίστη ως αναπόσπαστο τμήμα της ταυτότητάς της, η «ανωτερότητά» της έναντι των γειτονικών λαών, το «ηθικό χρέος» της Ευρώπης, ως και μνείες μιας πιθανής ελληνικής αυτοκρατορίας ως αποτέλεσμα της Επανάστασης του 1821.

Η παρατακτική σύνταξη αρχαιότητας και χριστιανικής θρησκείας απαντάται ήδη στον Νεοελληνικό Διαφωτισμό, πριν από τη συναρμογή δηλαδή του «τρισήμου σχήματος της ελληνικής ιστορίας» από τον Σπυρίδωνα Ζαμπέλιο και τον Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο. Οι εκπρόσωποί του εκκινούν από τον εκσυγχρονισμό του κλήρου, αφετηρία που προϋποθέτει την «προάσπιση ενός “υγιούς χριστιανισμού”, ο οποίος υποτάσσει την εξ αποκαλύψεως θρησκεία στην αδιαμφισβήτητη πρωτοκαθεδρία της “υγιούς φιλοσοφίας”, την καθολική δηλαδή ισχύ και την αδιαπραγμάτευτη προτεραιότητα του Ορθού Λόγου». Έπεται η «πολιτικά και κοινωνικά επαναστατική ερμηνεία των παραδοσιακών χριστιανικών κοινών τόπων».

Ο «επαρκώς εκκοσμικευμένος χαρακτήρας» της θρησκείας που προκύπτει δεν αποβαίνει ρητά ανταγωνιστικός προς αυτήν, αν και οπωσδήποτε λαμβάνει συγκρουσιακό χαρακτήρα με την επίσημη Εκκλησία. Η ανάγκη του «φωτισμού του Γένους» ωστόσο θέτει όρια. Η πολιτική αξιοποίηση της θρησκευτικής διαφοράς κατακτητών και κατακτημένων, για παράδειγμα, εμφανίζεται (με διαφορετικούς τρόπους) σε πλήθος κειμένων από τη «Νεωτερική Γεωγραφία» και τον Ρήγα ως τον Κοραή. Ο τελευταίος μάλιστα στο «Σάλπισμα Πολεμιστήριον» του 1821 δεν διστάζει δημόσια να αξιοποιήσει πολιτικά την εκτέλεση του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄, προεπαναστατικού ιδεολογικού αντιπάλου του, την οποία ιδιωτικά είχε σχολιάσει με λιγότερο politically correct τόνους: «Ω, τον ηλίθιον τον Σουλτάνον! Τους φίλους του σφάζει, αντί να τους φορέσει καφτάνι».

Η εθνική ιδεολογία
Εν τέλει, «οι βασικές παράμετροι της εθνικής ιδεολογίας την εποχή των Φώτων και του Αγώνα, δηλαδή η αρμονική σύζευξη αρχαίας καταγωγής και χριστιανικής πίστης, η διπλή “ανωτερότητα” των Ελλήνων απέναντι στον κατακτητή και τους υπόδουλους λαούς της οθωμανικής αυτοκρατορίας […] θα αποτελέσουν τα συστατικά ή συμπληρωματικά στοιχεία της Μεγάλης Ιδέας του ελληνικού εθνικού κράτους». Με τη διατύπωση της 14ης Ιανουαρίου 1844 ο Ιωάννης Κωλέττης κωδικοποιεί τις παραμέτρους αυτές σε μια ομιλία για το ζήτημα των ετεροχθόνων – μια προσπάθεια δηλαδή να αμβλυνθεί μια αντιπαράθεση κοινωνικοπολιτικού χαρακτήρα με την επίκληση εθνικής ομοψυχίας και συνοχής. Όπως επισημαίνει η Καραφουλίδου, ο Κωλέττης χρησιμοποιεί το 1821 και το 1844 ως «“εθνικούς” χρόνους ισοδύναμους, ομοιογενείς και ευθύγραμμους» και με προσεκτικά διφορούμενο τρόπο αποφεύγει να ορίσει αν ο λόγος του υπαινίσσεται διανοητικές ή πολιτικές κτήσεις, πολιτισμικά ή εδαφικά σύνορα. Η αποσαφήνιση θα γινόταν πεδίο άλλων.

Η εκδοχή της Μεγάλης Ιδέας ως «ελληνικής αυτοκρατορίας» λειτουργεί ως πεδίο ελέγχου των παραπάνω. Διαπιστώνονται από τη μια πλευρά οι κληρονομιές, οι αναδιατάξεις και ανασημασιοδοτήσεις τόπων και εννοιών που εντοπίστηκαν σε προηγούμενες στιγμές, σκιαγραφούνται από την άλλη τροπές της εθνικής ιδεολογίας με την εγγραφή της στο πλαίσιο της επίσημης αφήγησης ενός κρατικού φορέα. Το σχήμα της «ελληνικής αυτοκρατορίας» είναι κρίσιμο για την κατανόηση των μεταβάσεων, μια και διαπερνά την πρώτη εικοσαετία του ελληνικού κράτους, με ορατό ορίζοντα την πολιτική και ιδεολογική κρίση του Πολέμου της Κριμαίας (1853-1856).

Σύγκρουση που διέρρηξε το πρώτο ελληνικό κομματικό σύστημα των «ξενικών» κομμάτων και κατέδειξε την ανεπάρκεια των στρατιωτικών δυνάμεων και της εξωτερικής πολιτικής του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, ο Κριμαϊκός Πόλεμος αποσαφήνισε τα όρια νοητικών χαρτών.

Συγκρίνοντας τέσσερις εκδοχές της «ελληνικής αυτοκρατορίας», όπως διατυπώθηκαν από τους Παναγιώτη και Αλέξανδρο Σούτσο, Σπυρίδωνα Ζαμπέλιο, Μάρκο Ρενιέρη και Κωνσταντίνο Δόσιο, η συγγραφέας φωτίζει τη συγκρότηση μια σειράς από ευέλικτες σκευές νεωτερικού χαρακτήρα, ποικίλων πολιτικών προταγμάτων, φορέων εκλεκτικισμού, εθνικισμού, πολιτικού φιλελευθερισμού, εκσυγχρονισμού, δημιουργικών προσμείξεων χωρίς απόλυτα ευδιάκριτο πρόσημο συντηρητικής ή προοδευτικής φοράς.

Αμφισημίες και πολυσημίες
Το τέλος των ψευδαισθήσεων που επήλθε με τον Κριμαϊκό Πόλεμο, απότοκο της συμπαράταξης Αγγλίας και Γαλλίας με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και της έκδηλης απροθυμίας τους να λύσουν το Ανατολικό Ζήτημα διά της εδαφικής επέκτασης της Ελλάδας, είχε ως αποτέλεσμα την απόρριψη του αυτοκρατορικού σχήματος της Μεγάλης Ιδέας οδηγώντας προς άλλα. Ωστόσο, αν, όπως έγραφε ο Ανδρέας Συγγρός, τότε οι Ελληνες «έζων μάλλον διά της φαντασίας ή διά της θετικότητος», οι κατευθύνσεις αυτές της φαντασίας των ελλήνων διανοουμένων που φωτίζει η Βίκυ Καραφουλίδου αποδεικνύονται εξαιρετικά ενδιαφέρουσες. Αμφίσημες και πολύσημες ταυτόχρονα, σημαδεμένες από την πρόσληψη της νεωτερικότητας, στο πλαίσιο όμως της οθωμανικής κοινωνίας, ικανές να πολιτογραφούν την ίδια στιγμή τον πολιτικό φιλελευθερισμό και την ορθόδοξη κληρονομιά, την αρχαία και τη βυζαντινή γεωγραφία, περικλείουν δόσεις Διαφωτισμού και Ρομαντισμού που αν δεν είναι ίσες, οπωσδήποτε δεν είναι και δραματικά ανισοβαρείς.

Ακόμα και στην αναπροσαρμογή των αιτημάτων και των προτεραιοτήτων της εθνικής ιδεολογίας που συνιστά η μετάβαση από την επαναστατημένη χώρα στο ανεξάρτητο κράτος ο συνταγματισμός θα συμβαδίζει με την ηγεμονία, η «αυτοκρατορία» θα ταυτίζεται με το «έθνος» ως περιεχόμενο και σημασία. Οι λεπτομέρειες αυτές, καρπός προσεκτικής σταχυολόγησης και εξαντλητικής διερεύνησης, οδηγούν σε μια προσέγγιση μακριά από την αντιπαράθεση σχημάτων που συχνά πια αναπαράγονται ως ιδεότυποι και αποτυπώνει ανάγλυφα μια εκλεπτυσμένη εικόνα ιστορικής πολυπλοκότητας.

Αναδημοσίευση από Το Βήμα / Μάρκος Καρασαρίνης.

ΚοινοποίησηTweetSend
google news

Ακολουθήστε μας στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Χρήστος Καλιοντζίδης: Την υπογραφή του φέρει το Διεθνές Μουσικό Φεστιβάλ Αιγών «Η λύρα στους δρόμους του Μ. Αλέξανδρου»

15/09/2025 - 4:45μμ
(Φωτ. αρχείου: EUROKINISSI / Κώστας Μαντζιάρης)
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Μαρινέλλα: «Δεν έχει καμία επαφή με το περιβάλλον» λέει ο συγγραφέας Γιάννης Ξανθούλης

11/09/2025 - 11:55μμ
Ειδικοί ανασκάπτουν απολιθώματα που ανακαλύφθηκαν κοντά στο φράγμα Γιαμούλα, στην Καισάρεια, 27 Ιουνίου 2025 (φωτ.: Anadolu)
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Στην Καισάρεια βρέθηκαν κρανία ελεφάντων ηλικίας 7,7 εκατ. ετών

11/09/2025 - 7:09μμ
Ιερός ναός Αγίου Χαραλάμπους Πολυγώνου (Φωτ. αρχείου: facebook.com/agcharalampospolygono)
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

«Κοντόγλεια 2025»: Ο ναός του Αγίου Χαραλάμπους Πολυγώνου γιορτάζει την αγιογράφησή του από τον Φώτη Κόντογλου

8/09/2025 - 10:10πμ
Ο Μίκης Θεοδωράκης το 1978, στο Άμστερνταμ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Νέα Σμύρνη: Καθιερώνεται ετήσιο Φεστιβάλ «Μίκης Θεοδωράκης» – Πρεμιέρα την Κυριακή 7 Σεπτεμβρίου

5/09/2025 - 1:47μμ
(Φωτ.: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Αχιλλέας Χήρας)
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Θεσσαλονίκη: Αποκαταστάθηκαν και παραδόθηκαν από το ΥΠΠΟ τέσσερις οθωμανικές κρήνες στην Άνω Πόλη

5/09/2025 - 9:10πμ
Ο θερινός κινηματογράφος «Ζέφυρος» λειτούργησε αρχικά στην πλατεία Αριστοτέλους, από το 1945 έως το 1961 και πλησίον των υπαίθριων γηπέδων της ΧΑΝΘ από το 1964 έως το 1983 (φωτ.: thessalonikicinemas.gr)
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΑΠΘ: Πέντε δεκαετίες με τις μεγάλες οθόνες της Θεσσαλονίκης σε μια ιστοσελίδα

1/09/2025 - 1:20μμ
(Πηγή: facebook.com/ Ρίκα Διαλυνά)
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Ρίκα Διαλυνά: Η απομόνωση στην Κρήτη, η ήρεμη ζωή στα 91 της χρόνια και η χαρά για το δισέγγονο

31/08/2025 - 4:41μμ
«Ο Στέλιος δεν έλεγε ότι είναι Έλληνας, έλεγε ότι είναι Πόντιος. Θεωρούσε ότι το να είσαι Πόντιος ήταν σπουδαιότερο από το να είσαι Έλληνας», είπε ο δημοσιογράφος Γιώργος Λιάνης (πηγή: «Στέλιος Καζαντζίδης: Δεν με σβήνει κανένας»/ Εκδόσεις «Ινφογνώμων»)
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

«Στέλιος Καζαντζίδης: Δεν με σβήνει κανένας»: Ο Πόντιος καλλιτέχνης που κατάφερε όσα κανείς, χωρίς να έχει ανάγκη κανέναν – Η ιστορία ενός θρύλου

27/08/2025 - 9:17μμ
Αίθουσες συμποσίου της παλαίστρας στο βασιλικό γυμνάσιο της αρχαίας Μίεζας (φωτ.: ΥΠΠΟ)
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Το βασιλικό γυμνάσιο της αρχαίας Μίεζας, ένα μνημειακό συγκρότημα για την ελίτ της Μακεδονίας

27/08/2025 - 5:42μμ
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

(Φωτ.: αρχείο ΑΠΕ-ΜΠΕ / Άρης Μαρτάκος)

Πτολεμαΐδα: Αποκαλύπτεται το μνημείο για τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής

14 λεπτά πριν
Ο Γιώργος Κουγιουμτσίδης μετά την κατάκτηση του πρώτου παγκόσμιου χρυσού μεταλλίου για την ελληνική πάλη. Ζάγκρεμπ, 15 Σεπτεμβρίου 2025 (φωτ.: EPA / Antonio Bat)

Γιώργος Κουγιουμτσίδης, ο Παγκόσμιος: Ξέρω πόσο ιδρώτα έχω ρίξει για να το καταφέρω

39 λεπτά πριν
Τα λάβαρα των σωματείων στο 1ο Πανόραμα Ποντιακών Χορών Δυτικής Αθήνας (φωτ. αρχείου: Facebook / Ανδρέας Παχατουρίδης)

3o Πανόραμα Ποντιακών Χορών Δυτικής Αθήνας

1 ώρα πριν
Ο 32χρονος οδηγείται στο ανακριτικό γραφείο, στα δικαστήρια της πρώην Σχολής Ευελπίδων (πηγή: ΕΡΤ)

Έβαλε φωτιές στον Υμηττό, παρενόχλησε γυναίκες στο Αιγάλεω – Συνελήφθη 32χρονος

1 ώρα πριν
(Φωτ.: EUROKINISSI / Αργυρώ Αναστασίου)

Κύπελλο Ελλάδας: «Διπλό» του Βόλου στην πρεμιέρα

2 ώρες πριν
Φωτογραφία ελληνικής οικογένειας από το Προκόπι Καππαδοκίας. Την έφεραν στην Ελλάδα πρόσφυγες που κατοίκησαν στη Νέα Ιωνία (πηγή: Αδελφότητα Προκοπιέων «Όσιος Ιωάννης ο Ρώσσος»)

Ο ξεριζωμός των Καππαδοκών, ένα από τα λιγότερο γνωστά κεφάλαια της Μικρασιατικής Καταστροφής

2 ώρες πριν
pontosnews.gr

Ειδήσεις και άρθρα για τον Πόντο και τη Μ. Ασία, αλλά και την επικαιρότητα στην Ελλάδα, τον Κόσμο και την Ομογένεια. Πλούσια θεματολογία ποικίλης ύλης με έμφαση σε πολιτιστικά δρώμενα.

Copyright © 2025 pontosnews.gr
Made by minoanDesign

  • TAYTOTHTA
  • ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
  • ΟΡΟΙ ΧΡΗΣΗΣ
  • ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Δεν βρέθηκαν αποτελέσματα
Προβολή όλων
  • ΑΡΧΙΚΗ
  • ΠΟΝΤΟΣ
    • ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
    • ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ
    • ΙΣΤΟΡΙΑ
    • ΠΑΡΑΔΟΣΗ
    • ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
    • ΣΥΛΛΟΓΟΙ
    • ΛΕΞΙΚΟ
  • ΕΛΛΑΔΑ
  • VIDEOS
  • ΚΥΠΡΟΣ
  • ΟΜΟΓΕΝΕΙΑ
  • ΠΟΛΙΤΙΚΗ
  • ΓΝΩΜΕΣ
    • Μάρκος Τρούλης
    • Παντελής Σαββίδης
    • Σάββας Καλεντερίδης
    • Θεόφιλος Πουταχίδης
  • ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
  • ΑΜΥΝΑ
  • ΚΟΣΜΟΣ
  • ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
  • ΥΓΕΙΑ
  • ΠΕΡΙΕΡΓΑ
  • ΣΥΝΤΑΓΕΣ
  • ΠΙΣΤΗ
  • ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
  • ΤΑΞΙΔΙ
  • ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
  • PONTOS BLOG

Copyright © 2024 pontosnews.gr
Made by minoanDesign