Η Ελατιά ή Καράντερε είναι βουνό της Μακεδονίας με μέγιστο υψόμετρο 1.826 μέτρα (κορυφή Τσάκαλος). Βρίσκεται στο νομό Δράμας και αποτελεί τμήμα της οροσειράς της Κεντρικής Ροδόπης. Εκτός από τον Τσάκαλο, άλλες κορυφές είναι οι Οξιές (υψ. 1.811μ.), η Ελατιά (υψ. 1.647μ.), η Μπουζάλα (υψ. 1.631μ.), η Πυραμίδα Κούτρα (υψ. 1.628μ.), το Ζερβό (υψ. 1.578μ.), τα Καλύβια Γραβάνη (υψ. 1.556μ.) κ.ά.
Σε απόσταση μόλις 60 χλμ. από το κέντρο της Δράμας, ο επισκέπτης της περιοχής συναντά ένα από τα ωραιότερα δασικά συμπλέγματα της χώρας, το περίφημο δάσος της Ελατιάς, του οποίου ο πλούτος σε πανίδα και χλωρίδα αποτελεί σημείο αναφοράς για το νομό και τη βόρεια Ελλάδα. Στο δάσος της Ελατιάς συναντάμε κωνοφόρα μοναδικά στο είδος τους, ύψους έως και 60 μ. και ηλικίας 300 ετών, καθώς και ποικιλία πανίδας – από λαγούς μέχρι και καφέ αρκούδα. Το 1980 κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο και θεωρείται Ευρωπαϊκός Δρυμός.
Εκεί υπάρχει το Δασικό Χωριό Ελατιάς, κοντά στην κορυφή Πυραμίδα Κούτρα, στη θέση του παλιότερου τσελιγκάτου Σαρακατσαναίων με την ονομασία Καλύβια Κούτρα. Κάθε χρόνο στις 20 Ιουλίου (του Προφήτη Ηλία) πραγματοποιείται αντάμωμα Σαρακατσαναίων. Το Δασικό Χωριό βρίσκεται στο κέντρο του δάσους της Ελατιάς, το οποίο είναι το μεγαλύτερο στην Ελλάδα σε έκταση (700 τ.χλμ.), και αποτελείται από ερυθρελάτη, πεύκα, κέδρους, οξιές, σημύδες, λεύκες, σφενδάμια, δρύες, αγριοτριανταφυλλιές κ.ά. Στο δυτικό τμήμα του βουνού, στη θέση Μαγούλα, υπάρχει το δάσος σημύδας, το μοναδικό του είδους του στην Ελλάδα.
Στις πλαγιές της Ελατιάς βρίσκονται πολλοί οικισμοί, οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι ακατοίκητοι. Μέχρι το 1923 στην οροσειρά της Ροδόπης ζούσαν Σαρακατσάνοι ενώ υπήρχαν και οικισμοί με μουσουλμανικό πληθυσμό.
Με την υπογραφή της Συνθήκης της Λοζάνης έγινε ανταλλαγή μουσουλμανικού πληθυσμού με Έλληνες του Πόντου.
Οι Σαρακατσάνοι είχαν δημιουργήσει στην περιοχή «τσελιγκάτα» και ζούσαν εκεί έως και την εποχή του Μεσοπολέμου. Οι δε Έλληνες του Πόντου, που εγκαταστάθηκαν νοτιότερα των Σαρακατσάνων, ζουν ακόμη και σήμερα εκεί… Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο πολλά χωριά (Θησαυρός, Πετρότοπος, Πλακόστρατο, Βουνοχώρι, Κλειστά) ερήμωσαν γιατί ήταν άγονα και δεν υπήρχαν συγκοινωνίες, σχολεία, γιατρός. Ο Καλίκαρπος, οι Παπάδες, το Σιδηρόνερο και η Σκαλωτή κατοικούνται ακόμη και σήμερα.
Σαρακατσάνικες καλύβες στο Καράντερε
Με πλήρη καύσιμα από την πόλη ακολουθούμε βορειοανατολική πορεία με κατεύθυνση το Σιδηρόνερο, 45 χλμ. από τη Δράμα. Διασχίζουμε το όμορφο προάστιο Πανόραμα και θα περνάμε το δάσος αναψυχής Καλλιφύτου, για να επισκεφτούμε αρχικά τη γυναικεία μονή της Αναλήψεως του Σωτήρος (Σίψας) στους Ταξιάρχες, 10 χλμ. από τη Δράμα. Χτισμένη το 1970, βρίσκεται στη θέση παλαιότερου μικρού μοναστηριού.
Είναι καθημερινά επισκέψιμη, εορτάζει την ημέρα της Αναλήψεως του Σωτήρος, ενώ συγκεντρώνει πολλούς προσκυνητές την περίοδο του Πάσχα.
Μετά τους Ταξιάρχες, αρχίζουμε σταδιακά να αισθανόμαστε την αλλαγή του υψομέτρου. Πλησιάζουμε στη διασταύρωση για το μικρό αλλά πολύ γραφικό χωριό Δενδράκια, 23 χλμ. από την πόλη, στις βορειοανατολικές παρυφές του Κεντρικού Φαλακρού.
Η μονή Αναλήψεως του Σωτήρος στη Σίψα (φωτ.: Ιερά Μητρόπολις Δράμας)
Η περιοχή προσφέρεται για πεζοπορικές διαδρομές σε πυκνό δάσος με ποικιλία βλάστησης από δρύες, καστανιές, φουντουκιές και οξιές, μέχρι τον αυχένα «Κεράσι» στα 1.000μ. και στη δύσβατη ορεινή τοποθεσία της «Μπάρας» στα 1.300μ.
Επιστρέφοντας στο δρόμο μας για το Σιδηρόνερο, η βλάστηση γίνεται πυκνότερη στις πλαγιές και ανάμεσα στα ρέματα της περιοχής.
Στα 22 χλμ. από τη Δράμα φτάνουμε στο επίσης γραφικό και ήσυχο Λιβαδερό, όπου συναντάμε το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε6, και λίγο πιο πάνω, στο 25ο χλμ., δροσιζόμαστε από παγωμένο νερό πηγής. Από εδώ διασχίζουμε πυκνό δάσος από δρύες, όπου κατά τη χειμερινή περίοδο το χιόνι κάνει αισθητή την εμφάνιση του, όπως και ο πάγος.
Λιβαδερό (φωτ.: georgiosnatsisphotographer.blogspot.gr)
Όλες αυτές οι αλλαγές στο κλίμα, στο ορεινό έδαφος και στη βλάστηση γίνονται πιο έντονες στον αυχένα «Τουλουμπάρι», σε απόσταση 28 χλμ. από τη Δράμα, εκεί όπου τα απομεινάρια στρατιωτικής μπάρας και φυλακίου μας οδηγούν πίσω στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου.Για πρώτη φορά από αυτό το σημείο, μπορούμε να δούμε απέναντι τις επιβλητικές κορυφές της Κεντρικής Ροδόπης.
Αριστερά μας, μέσα σε πυκνό δάσος στη βόρεια πλευρά του Φαλακρού, ξεκινά χωματόδρομος με κατεύθυνση τον Βώλακα σε διαδρομή 37 χλμ., πραγματική πρόκληση μετά την άνοιξη για κατάλληλα οχήματα.
Συνεχίζοντας την πορεία μας για το Σιδηρόνερο αρχίζουμε να κατηφορίζουμε προς τη σύγχρονη γέφυρα των Παπάδων, πάνω από την όμορφη λίμνη που σχηματίστηκε με τα νερά του Νέστου. Μετά τη γέφυρα, 38 χλμ. από τη Δράμα, θα σταματήσουμε για λίγο στο μνημείο των ηρώων της μάχης των Παπάδων του 1944 και των θυμάτων των εκτελέσεων από το στρατό Κατοχής την ίδια χρονιά, ενώ μπροστά μας η θέα προς το Φαλακρό και τη λίμνη είναι μοναδική.
Σιδηρόνερο
Με την είσοδο μας στο Σιδηρόνερο, χωριό με ελάχιστους μόνιμους αλλά πραγματικά φιλόξενους κατοίκους, μπορούμε να ακολουθήσουμε το χωμάτινο δρόμο προς τα υδροηλεκτρικά φράγματα του Νέστου, σε απόσταση 22 χλμ., ή να συνεχίσουμε την πορεία μας προς το δάσος της Ελατιάς.
Με προορισμό το δασικό χωριό της Ελατιάς, 26 χλμ. από το σημείο όπου βρισκόμαστε και πάντοτε σε ασφαλτοστρωμένο δρόμο, θα συναντήσουμε στην πορεία μας τη Σκαλωτή, το τελευταίο χωριό για προμήθειες πριν από την είσοδο μας στο δασικό σύμπλεγμα, σε απόσταση 9 χλμ. από το Σιδηρόνερο.
Οδηγούμε ήδη σε υψόμετρο πάνω από 900μ. ανάμεσα σε πλαγιές με μεικτά δάση όπου κυριαρχεί το πεύκο, απολαμβάνοντας τη θέα προς τη βόρεια πλευρά του Φαλακρού. Κοντά στο παλιό δασικό εργοτάξιο υπάρχει δρόμος με βόρεια πορεία που διατρέχει, μέσα από τρεις διαφορετικές διαδρομές, την περιοχή «Πυκνός Λόφος».
Συνεχίζοντας τη βασική μας πορεία φτάνουμε κάτω από τον ίσκιο τεράστιων δέντρων στο Δασικό Χωριό της Ελατιάς, κέντρο όλης της υλοτομικής δραστηριότητας από την άνοιξη μέχρι το φθινόπωρο και έρημη πολιτεία το χειμώνα, πνιγμένη στο χιόνι. Βρισκόμαστε σε υψόμετρο 1.600μ.
- Πηγή: Παύλος Ευθυμίου / blogs.auth.gr/vgian.
