Οι Έλληνες του Καρς Καυκάσου, ή Καρσλήδες, εκδιώχτηκαν δύο φόρες από τις πατρογονικές τους εστίες. Αρχικά ήταν εγκατεστημένοι στην Αργυρούπολη, και το 1878 εγκαταλείπουν την αφιλόξενη πλέον περιοχή του Πόντου και εγκαθίστανται στην περιοχή του Καρς. Πριν φύγουν όμως από την Αργυρούπολη πήραν και μια εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου την οποία μετέφεραν στη νέα τους πατρίδα.
Εγκαταστάθηκαν στο Καρς χτίζοντας 74 χωριά.
Μεταξύ αυτών δέσποζε το χωριό Λάλογλη λόγω του περίλαμπρου ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, της Παναγίας της Λάλογλης, η οποία μεταφέρθηκε ως ατίμητος θησαυρός από τον Πόντο. Η ιστορία όμως επαναλήφθηκε λίγα χρόνια αργότερα.
Την περίοδο 1917-1922 οι πρόσφυγες του Καρς για δεύτερη φορά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους. Με τα λιγοστά πράγματα που πήραν μαζί τους, μετέφεραν στη νέα τους πατρίδα ιερά κειμήλια όπως η εικόνα της Παναγίας της Λάλογλης, ο χρυσοκέντητος επιτάφιος, αλλά και ψαλτήρια, μέσα σε ένα μπαούλο. Την ευθύνη για τη μεταφορά αυτών των ιερών κειμήλιων στην Ελλάδα είχε ο Παύλος Πετίδης του Ανανία, ένας ευσεβής άνθρωπος ο οποίος θεώρησε ότι το πολυτιμότερο όλων εκείνων που έπρεπε να πάρουν μαζί τους ήταν η εικόνα της Παναγίας, που σήμερα κοσμεί την εκκλησία στο Μεσονήσι Φλώρινας και έχει δώσει το όνομα της στο ναό.*
Ο ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Μεσονήσι, όπου βρίσκονται τα ιερά κειμήλια από τον αντίστοιχο ναό της Λάλογλης
Τα εγκαίνια του Ναού έγιναν στις 25 Αυγούστου 1974 σε κλίμα κατάνυξης με τη συμμετοχή μεγάλου πλήθους λαϊκών και κληρικών, με μητροπολίτη Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας τον μακαριστό Αυγουστίνο Καντιώτη.
Το κατανυκτικό και πανηγυρικό γεγονός εκείνης της ημέρας, θύμισε σε πολλούς το πανηγύρι που γινόταν στο χωριό Λάλογλη προς τιμήν της Παναγίας.
Η εορτή Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Καρς, όπως και στον Πόντο, γινόταν με το παλαιό ημερολόγιο στις 28 Αυγούστου. Το πανηγύρι ήταν πολύ μεγάλο· συμμετείχαν πολλοί Έλληνες, Ρώσοι και Τούρκοι από την περιοχή του Καρς και του Αρνταχάν, και μαρτυρίες αναφέρουν πως πολλές φορές ξεπερνούσε το πανηγύρι της Παναγίας Σουμελά.
Η εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που έφεραν οι πρόσφυγες από τη Λάλογλη
Στις 15 ημέρες που διαρκούσε συνέρρεαν στη Λάλογλη πλήθη προσκυνητών οι οποίοι ασπάζονταν με ευλάβεια την εικόνα της κοιμήσεως της Θεοτόκου, ζητούσαν την προστασία και τη σκέπη της και έκαναν διάφορα τάματα. Με την πάροδο του χρόνου η φήμη της θαυματουργού εικόνας συγκέντρωνε ολοένα και περισσότερους προσκυνητές.
Λύρα παίζει ο Μιχάλης Καλιοντζίδης, τραγουδά ο Αλέξης Παρχαρίδης
Μετά το 1920 πολλοί κάτοικοι του χωριού Λάλογλη εγκαταστάθηκαν στο Φίλυρο Θεσσαλονίκης, στο Κιλκίς, τις Σέρρες, το Αρμενοχώρι, τις Κάτω Κλεινές, το Μεσονήσι και τον Νέο Καύκασο Φλώρινας.
Κείμενο: Παρασκευή Κ. Μαυρομμάτη, ιστορικός-φιλόλογος.
Επιμέλεια: Κωνσταντίνος Γ. Παυλίδης.
Πηγές: Αρχείο Κωνσταντίνου Γ. Παυλίδη • Γεώργιος Γρηγοριάδης, Οι Πόντιοι του Καυκάσου Περιφέρειας Καρς-Αρδαχάν, χ.ε., Θεσσαλονίκη 1957 • Σάββας Καλεντερίδης, Ανατολικός Πόντος, εκδ. Ινφογνώμων, Αθήνα 2006 • Στυλιανός Μαυρογένης, Το Κυβερνείον Καρς του Αντικαυκάσου (Κάρσκαγια Όμπλαστ), χ.ε., Θεσσαλονικη 1963 • Παρασκευή Κ. Μαυρομμάτη, «Παναγία Λάλογλη», ομιλία εκδήλωσης για τον Δεκαπενταύγουστο, Μεσονήσι 15/8/2013.
____
* Μέχρι να χτιστεί στο Μεσονήσι ο ομώνυμος ναός, η εικόνα της Παναγίας της Λάλογλης τοποθετήθηκε στο ναό του Αγ. Γεωργίου στον Νέο Καύκασο Φλώρινας.
