Του Fazel Hawramy, al-monitor.com.
Ενώ το Ιράν είναι η μόνη χώρα που έχει από καιρό στενούς δεσμούς με τους Ιρακινούς Κούρδους, το επερχόμενο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία του ιρακινού Κουρδιστάν το θέτει σε ένα σταυροδρόμι. Καθώς οι Ιρακινοί Κούρδοι προσπαθούν να εξαλείψουν τις εσωτερικές τους διαφορές πριν από το δημοψήφισμα της ανεξαρτησίας το Σεπτέμβριο, η Τουρκία, το Ιράκ και το Ιράν έχουν δηλώσει την αντίθεσή τους, αμφισβητώντας το χρόνο και φοβούμενοι τις συνέπειες μιας τέτοιας κίνησης, σε μια εποχή όπου οι περιφερειακές αντιπαλότητες βρίσκονται στο αποκορύφωμά τους.
«Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν αντιτίθεται σε κάποιους ψιθύρους, σχετικά με τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος προκειμένου να αποχωριστεί ένα μέρος του Ιράκ», δήλωσε ο Ιρανός ανώτατος ηγέτης Ayatollah Ali Khamenei σε συνάντηση με τον Ιρακινό πρωθυπουργό Χάιντερ αλ-Αμπάντι τον Ιούνιο, προσθέτοντας ότι το Ιράκ «πρέπει να παραμείνει ενωμένο».
Ενώ η αντίθεση της Τουρκίας και του Ιράκ είναι κατανοητές σε κάποιο βαθμό, η μακρά εμπλοκή του Ιράν καθώς και οι πολιτιστικοί και ιστορικοί δεσμοί με τους Κούρδους του Ιράκ, εγείρουν σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τα κίνητρα για την αντίθεσή του στο επερχόμενο δημοψήφισμα. Τα πολιτικά κόμματα στο ιρακινό Κουρδιστάν κατέστησαν σαφές ότι ο απώτερος στόχος τους είναι ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν, αλλά διαφέρουν ως προς την προσέγγιση, πράγμα που σημαίνει ότι το ζήτημα της ανεξαρτησίας είναι θέμα του «πότε» και όχι του «εάν». Οι Ιρανοί έχουν περισσότερη επίγνωση αυτού, από οποιονδήποτε άλλο δρώντα.
Υπάρχουν πάνω από 13 εκατομμύρια Κούρδοι και από τις δύο πλευρές των συνόρων Ιράν-Ιράκ.
Είτε επί Σάχη, είτε επί Ισλαμικής Δημοκρατίας, το Ιράν ήταν η μόνη χώρα που είχε μια συνολικά εγκάρδια σχέση με τους Ιρακινούς Κούρδους, ανεξαρτήτως κοσμικών, μαρξιστικών ή ισλαμικών κομμάτων. Ο σάχης και οι ayatollahs υιοθέτησαν τη στρατηγική εμπλοκής με τον εχθρό εκτός των συνόρων του Ιράν. Στο Ιράκ, αυτό είχε ως αποτέλεσμα την αποδυνάμωση των διαδοχικών ιρακινών καθεστώτων, χρησιμοποιώντας εν μέρει τους Κούρδους ως μία δύναμη αντιπροσώπων-proxy. Πράγματι, η καταστολή από τη Βαγδάτη, σε συνδυασμό με τη βοήθεια της Τεχεράνης προς τους Κούρδους, συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι το Ιράκ ήταν σχεδόν πάντα σε πόλεμο με το ένα τέταρτο του πληθυσμού του.
Για παράδειγμα, τα κοιτάσματα πετρελαίου του Kirkuk δέχθηκαν επίθεση από πεσμεργκά, τόσο κατά τη διάρκεια της βασιλείας του σάχη στα τέλη της δεκαετίας του 1960, όσο και επί ayatollah στη δεκαετία του 1980. Παρόλα αυτά, η ειρωνία είναι ότι ενώ το Ιράν έχει επιφυλάξεις για τις κουρδικές φιλοδοξίες ανεξαρτησίας, η συνεχής υποστήριξή του προς τους πεσμεργκά τις περασμένες δεκαετίες, εξασφάλισε τη διαιώνιση της επιθυμίας για ανεξαρτησία, στις τάξεις των Κούρδων μαχητών και της ηγεσίας τους.
Ωστόσο, η βοήθεια του Ιράν στους Ιρακινούς Κούρδους, εν μέρει για να τους χρησιμοποιήσει κατά των δικών του Κούρδων ανταρτών, έχει επίσης προκαλέσει ανυπολόγιστη βλάβη στη δική του σταθερότητα και ασφάλεια. Όταν το Ιράν πολέμησε σκληρά εναντίον των Ιρανών Κούρδων τη δεκαετία του 1980, έπρεπε να αφιερώσει τεράστιους πόρους και τεράστιο ανθρώπινο δυναμικό για να τους συγκρατήσει. Οι περισσότεροι κορυφαίοι του σώματος των ισλαμικών επαναστατικών φρουρών (IRGC), συμπεριλαμβανομένου του ανώτατου διοικητή Mohammad Ali Jafari και του κυβερνήτη του Quds Soleimani, είναι βετεράνοι του πολέμου στο ιρανικό Κουρδιστάν. Άλλα ανώτερα στελέχη των IRGC, που σκοτώθηκαν στη Συρία και το Ιράκ τα τελευταία χρόνια, ξεκίνησαν τη σταδιοδρομία τους στα βουνά του ιρανικού Κουρδιστάν.
Από την άλλη πλευρά του νομίσματος, εκπρόσωποι των IRGC και του ιρανικού υπουργείου Πληροφοριών είναι παρόντες στο ιρακινό Κουρδιστάν από τα μέσα της δεκαετίας του ’80, προσφέροντας στην Τεχεράνη γνώση εκ του σύνεγγυς της κουρδικής ηγεσίας και της κουρδικής περιοχής, εντός και εκτός. Αυτή η γνώση οδήγησε τους ιρανούς αξιωματούχους να παραμείνουν ρεαλιστές, ίσως και με τις εμπειρίες της γειτονικής Τουρκίας, η οποία εδώ και δεκαετίες έχει βυθιστεί σε μία ένοπλη σύρραξη με το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα και πιο πρόσφατα με τις θυγατρικές του στη βόρεια Συρία. Ο αντίκτυπος αυτού του ρεαλισμού έχει χτιστεί από συνεχείς πράξεις αλληλεγγύης, αν και συχνά υποκινούνται από τα ίδια συμφέροντα του Ιράν.
Το καλοκαίρι του 1988, υπό το καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν, το ιρακινό Κουρδιστάν καταστράφηκε από χημικά όπλα και τη δολοφονία 182.000 αμάχων.
Ενώ τα κράτη του Περσικού Κόλπου χρηματοδοτούσαν τον Σαντάμ και η Δύση, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας, εξόπλιζε το καθεστώς του, το Ιράν καλωσόριζε στην επικράτειά του χιλιάδες Κούρδους πρόσφυγες. Κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του 1991, μετά τον πόλεμο του Κόλπου, το Ιράν άνοιξε ξανά τα σύνορά του και επέτρεψε στους Ιρακινούς Κούρδους να βρουν καταφύγιο στο έδαφός του, ενώ η Τουρκία έκλεισε τα σύνορά της.
Τον Αύγουστο του 2014, όταν το Ισλαμικό Κράτος (ΙS) εισέβαλε στο ιρακινό Κουρδιστάν, οι Ιρανοί ήταν και πάλι οι πρώτοι που βοηθούσαν τους Κούρδους. «Νομίζω ότι όλοι οι Κούρδοι θα πρέπει να είναι για πάντα ευγνώμονες στους Ιρανούς, παρόλο που είχαν και τα δικά τους συμφέροντα», δήλωσε στο Al-Monitor ένας διοικητής των περσμεργκά, ο οποίος συναλλάσσονταν με τους Ιρανούς εκείνο τον καιρό κοντά στο Ερμπίλ. Στο πλαίσιο αυτό, εκτός από τις εκτιμήσεις ασφαλείας, πρέπει να σημειωθεί ότι το ετήσιο εμπόριο του Ιράν με το ιρακινό Κουρδιστάν είναι σχεδόν 8 δισ. δολάρια.
Έτσι, δεδομένης της σχέσης του Ιράν με τη δική του κουρδική κοινότητα, καθώς και της μακράς ιστορίας βοήθειας προς τους Ιρακινούς Κούρδους και τα πολιτικά τους κόμματα, βρίσκεται σε σχετικά ισχυρή θέση έναντι της Άγκυρας και της Βαγδάτης.
Με την κατάρρευση του IS, το μέλλον μοιάζει ακόμα πιο ζοφερό, καθώς ξεσπούν νέες αντιπαλότητες.
Η Τουρκία βρίσκεται σε πόλεμο με την κουρδική κοινότητα της και αντιτίθεται σθεναρά στην κουρδική διοίκηση στη βόρεια Συρία.
Η Συρία παραμένει βυθισμένη στο χάος, με την κεντρική κυβέρνηση να μην μπορεί να ελέγξει ένα μεγάλο κομμάτι της επικράτειάς της –ίσως πλέον μόνιμα. Στο μεταξύ, το Ιράν είναι σχετικά σταθερό και έχει αναπτύξει χιλιάδες στρατεύματα στη Συρία και το Ιράκ για να πολεμήσει τους τζιχαντιστές και να ενισχύσει τις άμυνες των συμμάχων του στη Δαμασκό και τη Βαγδάτη. Οι Ιρανοί αξιωματούχοι έχουν επανειλημμένα δηλώσει, ότι αν δεν πολεμήσουν τους τζιχαντιστές στο Χαλέπι και το Άνμπαρ, θα πρέπει να τους πολεμήσουν στο έδαφός τους. Δεδομένου του κουρδικού υπόβαθρου των δραστών των τρομοκρατικών επιθέσεων στην Τεχεράνη στις 7 Ιουνίου, φαίνεται ότι ο τομέας στον οποίο η ασφάλεια του Ιράν θα μπορούσε να απειληθεί είναι η κουρδική περιοχή.
Έτσι, δεδομένου του περίπλοκου και επικίνδυνου περιφερειακού τοπίου, καθώς και της εσωτερικής κατάστασης ασφάλειας του Ιράν, το δημοψήφισμα για ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν τοποθετεί την Ισλαμική Δημοκρατία σε ένα σταυροδρόμι. Εάν οι Κούρδοι καταφέρουν να εξαλείψουν τις εσωτερικές τους διαφορές και να διεξαγάγουν την ψηφοφορία και στη συνέχεια να δηλώσουν την ανεξαρτησία τους, το Ιράν θα πρέπει να σκεφτεί σοβαρά, πριν λάβει την τελική του απόφαση σχετικά με τη στάση του έναντι ενός κουρδικού κράτους.
Η Τεχεράνη θα μπορούσε να υποστηρίξει ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν που θα ενισχύει την οικονομική συνεργασία και την ασφάλεια, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι μια τέτοια οντότητα δεν θα αποτελέσει πηγή αστάθειας στα σύνορά της.
Το Ιράν θα μπορούσε επίσης να επωφεληθεί από την παροχή εναλλακτικής διαδρομής για το κουρδικό πετρέλαιο για να βρει τον δρόμο του στις διεθνείς αγορές.
Αντίθετα, η Ισλαμική Δημοκρατία θα μπορούσε να αντιταχθεί στην κρατική υπόσταση των ιρακινών Κούρδων, κλείνοντας τον εναέριο χώρο της, επιβάλλοντας έναν οικονομικό αποκλεισμό και χρησιμοποιώντας τους σιίτες πληρεξούσιους της στο Ιράκ για να προκαλέσει φασαρίες, αλλά αυτό θα μπορούσε ενδεχομένως να ανοίξει τις πύλες σε μια κουρδική εξέγερση και στις δύο πλευρές των συνόρων και να προκαλέσει μία πιθανή ξένη παρέμβαση από τα δυτικά. Δεδομένου ότι η Σαουδική Αραβία, ο εχθρός του Ιράν, έστειλε θετικά μηνύματα προς τους Κούρδους του Ιράκ –και η φημολογούμενη υποστήριξη του Ριάντ προς τους Ιρανούς Κούρδους μαχητές, που εδρεύουν στο ιρακινό Κουρδιστάν– μια ενιαία αυτόνομη περιοχή του Κουρδιστάν, υποστηριζόμενη από τους Σαουδάραβες, μπορεί να αποτελέσει μια πρόκληση ίσως μεγαλύτερη από τις απειλές που θα προέρχονται από ένα ανεξάρτητο κουρδικό κράτος.
Μετάφραση: Στέργιος Σεβαστιάν
- Ο Fazel Hawramy είναι ανεξάρτητος δημοσιογράφος με έδρα το ιρακινό Κουρδιστάν.
