Ένας αιώνας συμπληρώνεται φέτος από την εγκατάσταση Ελλήνων στις δίδυμες πόλεις Γκέρλιτς και Ζγκοζέλετς, στην ανατολική πλευρά του κρατιδίου της Σιλεσίας στην πρώην Ανατολική Γερμανία, και οι τοπικές Αρχές με την υποστήριξη της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού διοργανώνουν από σήμερα έως και την Κυριακή εκδηλώσεις μνήμης στην Παλαιά Πόλη του Γκέρλιτς.
Οι ετήσιες Εορτές της Παλαιάς Πόλης (Altstadtfest) αρχίζουν το απόγευμα στις 17:00 στην εσωτερική αυλή του Δημαρχείου του Γκέρλιτς με διάλεξη με τίτλο «Η τότε κουλτούρα του καλωσορίσατε και η ζωή των Ελλήνων στην Πόλη».
Ομιλητής είναι ο Γεράσιμος Αλεξάτος, συγγραφέας του βιβλίου «Οι Έλληνες του Γκαίρλιτς 1916-1919». Λίγο αργότερα, στις 18:30 θα γίνει η επίσημη έναρξη των εορταστικών εκδηλώσεων από τους δημάρχους του Γκέρλιτς και του Ζγκοζέλετς στη Γέφυρα της Παλαιάς Πόλης (Altstadtbrücke). Μετά την έναρξη, στις 19:30, στο Δημαρχείο θα προβληθεί το ντοκιμαντέρ «Έλληνες του Γκαίρλιτς, αναζητώντας τα ίχνη τους», διάρκειας 26 λεπτών, του Γιάννη Καραγιαννάκου. Η πρώτη μέρα των εκδηλώσεων θα ολοκληρωθεί με ελληνικούς μεζέδες και μουσική.
Οι εκδηλώσεις, όπως δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο διευθυντής της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού, Δημήτρης Πλευράκης είναι ιδιαιτέρως σημαντικές για την Ελλάδα, καθώς αναδεικνύεται για πρώτη φορά το θέμα αυτό και κυρίως η συμβολή των Ελλήνων στον πολιτιστικό και οικονομικό ιστό της πόλης. Πρόκειται για τους 7.000 στρατιώτες και αξιωματικούς του Δ΄ Σώματος Στρατού, οι οποίοι κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μεταφέρθηκαν υπό δραματικές συνθήκες στην γερμανική πόλη του Γκέρλιτς.
Οι στρατιώτες παρέμειναν για 2,5 χρόνια ως «αιχμάλωτοι-φιλοξενούμενοι» και αποτέλεσαν στη συνέχεια τους πρώτους Έλληνες βιομηχανικούς εργάτες στη Γερμανία.
Θα ακολουθήσει και μία επιστημονική ημερίδα στο Πανεπιστήμιο Χούμπολτ του Βερολίνου, καθώς υπάρχει τεράστιος γλωσσολογικός και μουσικός πλούτος στο αρχείο του, παρεμβάσεις πολλών Γερμανών διανοούμενων φιλελλήνων στο στρατόπεδο του Γκέρλιτς, που σήμερα βγαίνουν στο φως, προκαλώντας επιστημονικό και γενικότερο ενδιαφέρον.
(Φωτ.: DW)
Ποιοι αποτελούσαν αυτό το κομμάτι του ελληνισμού
Αξιόλογη ήταν επίσης η πνευματική και πολιτισμική δραστηριότητα πολλών Ελλήνων αιχμαλώτων καλλιτεχνών και διανοουμένων (όπως ο μετέπειτα σπουδαίος θεατρικός συγγραφέας Βασίλης Ρώτας, ο λογοτέχνης Λέων Κουκούλας και ο ζωγράφος Παύλος Ροδοκανάκης), ενώ αμέτρητα ήταν τα νήματα που συνέδεσαν τότε τους δύο λαούς με εκατοντάδες μικτούς γάμους και αρραβώνες.
Οι Έλληνες του Γκέρλιτς εξέδιδαν και μία εφημερίδα, τα «ΝΕΑ του Γκαίρλιτς», ενώ συμμετείχαν και στην επανάσταση του 1918.
Εκεί φαίνεται να χρονολογείται και η πρώτη ηχογράφηση ρεμπέτικου τραγουδιού από τον εγγονό του Παπαδιαμάντη, 10 χρόνια νωρίτερα από αυτή που θεωρείται ως πρώτη, στη Ν. Υόρκη το 1928. Στον ίδιο τόπο, ανάμεσα στους Έλληνες στρατιώτες, φαίνεται ότι μεγάλωσε και ο διάσημος Γερμανός νομπελίστας Φυσικής, Βέρνερ Καρλ Χάιζενμπεργκ, καθώς υπεύθυνος του ελληνικού στρατοπέδου ήταν ο πατέρας του.
Οι Έλληνες του Γκέρλιτς αποτελούν και τη «μαγιά» του ελληνικού μαζικού μεταναστευτικού ρεύματος στη Γερμανία, στις δεκαετίες του ’50 και του ’60, καθώς 1.500 από αυτούς δούλεψαν ως εργάτες στις βιομηχανίες του Ρουρ, ενώ μεγάλος αριθμός από τους υπολοίπους διασκορπίστηκε σε άλλες βιομηχανικές περιοχές.
Από τις εκδηλώσεις στο Ζγκοζέλετς τον περασμένο Ιούλιο
Τόσο το Γκέρλιτς όσο και το Ζγκοζέλετς αποτελούν την πρώτη μαζική συνάντηση Ελλήνων και Γερμανών επί γερμανικού εδάφους, αλλά και ένα σημαντικό παράδειγμα συμβίωσης ευρωπαϊκών λαών υπό δύσκολες συνθήκες, το οποίο τόσο η ελληνική όσο και η γερμανική, αλλά και η πολωνική πλευρά, επιθυμούν να αναδείξουν.
Το Ζγκοζέλετς, ήταν η δίδυμη πόλη του Γκέρλιτς- που προέκυψε το 1945 από την απόσχιση των ανατολικών συνοικιών της πόλης, με σύνορο τον ποταμό Νάισε που τη διέσχιζε και παραχωρήθηκε στην Πολωνία –όπου βρέθηκε ένα μέρος των Ελλήνων. Εκεί, πραγματοποιήθηκαν ανάλογες εκδηλώσεις το διάστημα 8-10 Ιουλίου, με την ανέγερση τρίγλωσσου μνημείου.
