Ξεριζώθηκαν από την ανατολική Θράκη το 1922 μαζί με τους ανθρώπους της όμορφης αυτής γωνιάς του πλανήτη και έγιναν μέρος των λίγων υπαρχόντων που πήραν οι πρόσφυγες μετά την απόφαση για εκκένωση της Θράκης. Αδιάψευστοι μάρτυρες της μακραίωνης ελληνικής ιστορίας της Θράκης, τα αγάλματα, ορισμένα φιλοτεχνημένα ακόμα και τον 6ο π.Χ. αιώνα, έζησαν περιπέτειες πριν καταλήξουν στις αποθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης.
Από εκεί, 94 χρόνια μετά, βγαίνουν στο φως. Ένας κούρος και μια κόρη, μια προτομή… Συνολικά 37 λίθινα γλυπτά παρουσιάζονται στην έκθεση «Ραιδεστός-Θεσσαλονίκη. Αρχαιότητες σ’ ένα ταξίδι προσφυγιάς».
Κοντά στη Ραιδεστό και στην ίδια την πόλη που σήμερα ονομάζεται Tekirdağ ήκμασαν σημαντικές αρχαίες ελληνικές κοινότητες· το Βυζάντιο και η Συληβρία ανατολικά, η Πέρινθος και η Βισάνθη στην εγγύτερη περιοχή.
Μνημεία που δημιουργήθηκαν ή έφτασαν εκεί, συγκεντρώθηκαν αρχικά χάρη στο σπουδαίο έργο του Θρακικού Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου εν Ραιδεστώ (έτος ίδρυσης 1871) και του τότε Γενικού Επιθεωρητή Εκπαιδεύσεως, Βασίλειου Νικολαΐδη.
Η συλλογή, που αποκτήθηκε με αγορά ή μέσω δωρεάς, περιλάμβανε περίπου 70 λίθινα μνημεία, απολιθώματα και ευαγγέλια.
Η περιπέτεια των μνημείων αρχίζει το 1922, όταν μετά την κατάρρευση του Μικρασιατικού Μετώπου, το τμήμα της Θράκης ανατολικά του Έβρου παραχωρείται στην Τουρκία (Ανακωχή των Μουδανιών). Τον Οκτώβριο εκείνου του έτους πραγματοποιείται η εκκένωση της ανατολικής Θράκης. Χιλιάδες Έλληνες ορθόδοξοι εγκαταλείπουν από το λιμάνι της Ραιδεστού τον τόπο όπου γεννήθηκαν και γίνονται πρόσφυγες. Μαζί με τα λιγοστά τους υπάρχοντα παίρνουν μαζί τους ό,τι μπορούν από την ιστορία τους. Εικόνες αλλά και αρχαία μνημεία.
Αγάλματα και επιγραφές παραδόθηκαν από τους πρόσφυγες στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, που στεγαζόταν τότε στο Γενί Τζαμί. Την παραλαβή τους υπέγραψε ο έφορος αρχαιοτήτων της πόλης, Στρατής Πελεκίδης.
«Εργαστήκαμε εστιάζοντας αποκλειστικά στην κοινή μοίρα των ανθρώπων και των μνημείων» δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η –εκ των επιμελητών της έκθεσης– αρχαιολόγος Δόμνα Τερζοπούλου.
Η διευθύντρια του μουσείου Πολυξένη Βελένη σημειώνει μεταξύ άλλων στον πρόλογο του καταλόγου ότι η έκθεση προγραμματίστηκε πολύ πριν προκύψει το φαινόμενο της αθρόας έλευσης προσφύγων στην Ελλάδα, όμως η εξέλιξη αυτή την καθιστά επίκαιρη.
«Η αντιπαραβολή των ιστοριών της προσφυγιάς ήταν μοιραία αναπόφευκτη. Ελπίζουμε να αποτελέσει η έκθεση αφορμή για προβληματισμό και περίσκεψη, κι ευχόμαστε ποτέ κανείς στο άμεσο μέλλον, για οποιονδήποτε λόγο, να μην είναι αναγκασμένος να εγκαταλείψει την πατρίδα του».
Η έκθεση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης περιλαμβάνει έναν κούρο, μια κόρη, μια προτομή, ταφικές στήλες, αναθηματικά ανάγλυφα και στήλες, τραπεζοφόρα, αρχιτεκτονικά μέλη και επιγραφές.
Εγκαινιάστηκε στις 2 Μαρτίου και θα διαρκέσει μέχρι τις 31 Ιανουαρίου 2017. Θα είναι ανοιχτή καθημερινά 09:00-16:00.
