Σαν σήμερα το 1821 εκδόθηκε η επίσημη εφημερίδα της Ελληνικής Επανάστασης

Η «Σάλπιγξ Ελληνική» ήταν το πρώτο δημοσιογραφικό έντυπο που εκδόθηκε στην Ελλάδα, το οποίο μάλιστα αρνήθηκε την προληπτική λογοκρισία.

*Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη

Στις 3 Αυγούστου 1821, σαν σήμερα, οι Έλληνες επαναστάτες κρατούσαν με υπερηφάνεια στα χέρια τους, σαν ευαγγέλιο, την εφημερίδα « Σάλπιγξ Ελληνική», που συμβόλιζε με τον τίτλο της το σάλπισμα της ελευθερίας προς τους υπόδουλους. Στην προμετωπίδα της απεικονίζετο η πτεροφόρος νίκη και σε κύριο άρθρο η προκήρυξη του Αλέξανδρου Υψηλάντου: «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος… η ώρα ήλθεν ώ άνδρες ΄Ελληνες!...»

Είναι απορίας άξιο, το φαινόμενο ενός λαού, που ενώ πρόκειται να συγκρουσθεί με τις ισχυρές Οθωμανικές δυνάμεις, αισθάνεται και την ανάγκη της δημοσιογραφίας και μάλιστα «ελευθέρας, οργάνου καθαρώς των επιθυμιών του». Έτσι, τέσσερις μήνες μετά την κήρυξη της Επανάστασης, τον Αύγουστο του 1821, κυκλοφορεί ανάμεσα στους Ελεύθερους Έλληνες ελληνική εφημερίδα!

Θα αναρωτηθούν πολλοί, πώς βρέθηκαν μέσα σε εκείνη την επαναστατημένη ατμόσφαιρα, τυπογραφεία και τυπογράφοι. Ιδού η εξήγηση. Όταν ο Δημήτριος Υψηλάντης ήρθε από την Τεργέστη στην Ελλάδα ως αντιπρόσωπος του γενικού επιτρόπου αδελφού του Αλεξάνδρου, θεώρησε καλό, αντί για πολεμοφόδια να φέρει στους επαναστάτες ένα τυπογραφείο. Το αγόρασε στη Βενετία. και το έφερε μέσω Ύδρας στην Τρίπολη, στο στρατόπεδο των επαναστατών. Αλλά ποιος θα έβγαζε την εφημερίδα; Λόγιοι κατέφθαναν και ήταν ικανοί να συντάξουν περίφημα κείμενα, αλλά τυπογράφοι; Ώσπου ήρθε το φως εξ ανατολών….

Το πρώτο πιεστήριο που χρησιμοποίησε το εθνικό τυπογραφείο.

Οι μικρασιατικές Κυδωνίες εξασφαλίζουν τυπογραφείο

Στα παράλια της Μικράς Ασίας, υπήρχε η ελληνική ευημερούσα πόλη Κυδωνίες, στην οποία είχε στείλει ο Φερμέν Ντιντώ από το Παρίσι το 1819 ελληνικό τυπογραφείο για να εκδώσει ελληνικά βιβλία. Όταν όμως κηρύχτηκε η Επανάσταση, οι Κυδωνίες κατεστράφησαν και ο πληθυσμός της κατεσφάγη από τους Τούρκους. Ένας τυπογράφος ονόματι Κων. Τόμπρας κατόρθωσε να διαφύγει στην Πελοπόννησο και ήταν ακριβώς εκείνο που έλειπε για να εκδώσει με βοηθό του τον Αναστάσιο Νικολαΐδη εφημερίδα στην επαναστατημένη Ελλάδα.
«Σάλπιγξ Ελληνική» ο τίτλος της πρώτης εν Ελλάδι εφημερίδος

Το Τυπογραφείο μεταφέρθηκε αμέσως στην Καλαμάτα και ανετέθη από τον Υψηλάντη στον εκδότη του «Λογίου Ερμή» Θεόκλητο Φαρμακίδη η έκδοση εφημερίδας. Έτσι εκδόθηκε η «Σάλπιγξ Ελληνική» που όπως σημειώνει ο ιστορικός Απ. Δασκαλάκης, δίπλα στον τίτλο του είχε το επίκαιρο για τη στιγμή εκείνη ομηρικό ρητό «Είς οιωνός άριστος, αμύνεσθε περί πάτρης». Και κάτω: «Εν Καλαμάτα έτει α’ της Ελευθερίας, εκ της εθνικής τυπογραφίας».

Ο λόγιος-Αρχιμανδρίτης Θεόκλητος Φαρμακίδης, διευθυντής της εφημερίδας που αρνήθηκε την προληπτική λογοκρισία.

«Εις τα όπλα! Η Ελλάς μας προσκαλεί»

Στη δεύτερη σελίδα, με τον τίτλο «Ανακήρυξις» δικαιολογεί ως εξής την έκδοση της πρώτης ελληνικής εφημερίδος: «Εις τας παρούσας περιστάσεις της Ελλάδος, ότε το Ελληνικόν γένος μη υποφέρον τον βαρύν της τυραννίας ζυγόν, τον οποίον έφερεν αναξίως αιώνας ολοκλήρους, απεφάσισεν υπό την προστασίαν της θείας προνοίας να πιάση τα όπλα για να αναλάβη την οποίαν απώλεσεν αυτονομίαν, είναι αναγκαιοτάτη και εφημερίς εις την Ελλάδα εκδιδομένη.» Και σημείωνε: «Ας καλέσωμεν ώ ανδρείοι και μεγαλόψυχοι ΄Ελληνες την ελευθερίαν εις την κλασσικήν γήν της Ελλάδος… Εις τα όπλα! Η Ελλάς μας προσκαλεί!»

Δημήτριος Υψηλάντης έφερε το τυπογραφείο και εκδόθηκε στην επαναστατημένη Ελλάδα η πρώτη εφημερίδα

Στην έκδοση της εφημερίδας υπήρξαν και εξελίξεις. Ο χρονογράφος Φιλήμων αναφέρει, ότι ο Φαρμακίδης αποχώρησε της διευθύνσεως διότι «δεν ενέδωκεν εις το δεσποτικόν μέτρον της προεξετάσεως…». Με άλλα λόγια αρνήθηκε την προληπτική λογοκρισία στην εφημερίδα που εκδιδόταν με άδεια του Υψηλάντη «και μη υπαρχόντων εισέτι νόμων περί Τύπου είναι φυσική η απαίτησις του αρχηγού όπως ελέγχει εις τας κρισίμους εκείνας στιγμάς τα γραφόμενα εις εφημερίδα εκδιδομένη, εις το μοναδικόν εθνικόν τυπογραφείον δι εξόδων δημοσίων και χάριν της κοινής ελληνικής ιδέας…».

Μια παρεξήγηση καθιστά το τυπογραφείο… θύμα πολέμου

Εξεδόθησαν μόνο τρία φύλλα της εφημερίδας, την 1, 15η και 25η Αυγούστου 1821. Δημοσιεύτηκαν ειδήσεις με νίκες των Ελλήνων, επαίνους για τις αρετές τους, ενώ υπήρξε και προκήρυξη προς τις ευρωπαϊκές αυλές για την αφύπνιση των συνειδήσεων και τη δημιουργία φιλελληνικού ρεύματος. Μετά, το τυπογραφείο μεταφέρθηκε από την Καλαμάτα στην έδρα της κυβερνήσεως στην Τρίπολη, όπου ετυπώθη το πρώτο πολίτευμα που ψήφισε η Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων στην Επίδαυρο την 1-1-1822. Λίγους μήνες

μετά σταμάτησε η έκδοση και τον Ιούλιο του 1822 όταν ο Δράμαλης κατέλαβε την Κόρινθο, βρήκε εκεί το τυπογραφείο, το πέρασε για…. οπλικό σύστημα και το κατέστρεψε!

*Ο Τάσος Κοντογιαννίδης είναι δημοσιογράφος και ιστορικός ερευνητής.