Το απόγευμα του Σαββάτου του Λαζάρου, σε ορισμένες περιοχές του Πόντου τα παιδιά κρατώντας ένα ανθισμένο κλαδί λεύκας και ένα καλαθάκι για να βάζουν μέσα τ' αυγά που θα μάζευαν, γυρνούσαν τα σπίτια ψάλλοντας την ανάσταση του Λαζάρου και οι νοικοκυρές τούς έδιναν κουλούρια, τα «κερκέλια», που τα περνούσαν σε σχοινί η στο κλαδί της λεύκας, αλλά και αυγά.
Στα περισσότερα όμως μέρη του Πόντου το «βάεμαν» γινόταν την Κυριακή μετά την εκκλησία.
Στα Κοτύωρα τα παιδιά τραγουδούσαν και έλεγαν:
Βάι-βάι των Βαγιών
σέν' κερκέλ' κι εμέν' ωβόν.
Στο καλαθάκι με τα βάγια που κρατούσαν, οι νοικοκυρές έβαζαν αυγά, σακιαρλαμάδες, παράδες, ή σπανιότερα και κανένα μαντίλι. Τα κερκέλια (κουλούρια) περνιόνταν σε σπάγκο και τα έβαζαν σαν περιδέραιο στο λαιμό τους ή έδεναν τη μια άκρη του πίσω στη μέση τους και κρατώντας την άλλη ελεύθερη. Κάθε κουλούρι που περνούσε από το σπάγκο πήγαινε έτσι πίσω στην πλάτη του παιδιού.
Στη Σάντα το Σάββατο του Λαζάρου τα παιδιά γύριζαν στα σπίτια ψάλλοντας την ανάσταση του Λαζάρου και οι νοικοκυρές τα φίλευαν με βρασμένες ρόκες και ξερά φρούτα (λεπτοκάρυα, καρύδια, τσίρια). Το έθιμο αυτό μετά το 1900 είχε λησμονηθεί. Τη ίδια ημέρα του Λαζάρου κάθε νοικοκυρά ετοίμαζε «κερκέλια», λίγο χονδρότερα από αυτά της αγοράς και χωρίς σουσάμι, το οποίο ήταν άγνωστο στην περιοχή.
Τα παιδιά ετοίμαζαν ένα βαγιόκλαδο ανθισμένο, ένα καλαθάκι για να βάζουν μέσα τ' αυγά που θα μάζευαν, κι ένα κομμάτι σπάγκο για να περάσουν τα «κερκέλια» τους.
Την Κυριακή των Βαΐων, μετά την Εκκλησία, έπαιρναν ένα «κερκέλ'» από τη μάνα τους, διπλάσιο σε μέγεθος ειδικά καμωμένο για γούρι, και γύριζαν όλα τα σπίτια τραγουδώντας:
Θεία, θεία των Βαγιών,
δώσ' κερκέλ, κι εμέν' ωβόν.
Κάθε νοικοκυρά, ανάλογα με την οικονομική της κατάσταση, τις συμπάθειες και τη συγγένεια, έδινε ή αυγό ή κερκέλ'. Στο δρόμο, συναντώντας τα άλλα παιδιά, ρωτούσαν: «Πόσα ωβά εποίκες;» («πόσα αυγά μάζεψες;»). Έτσι περνούσαν την μέρα εκείνη γεμάτα χαρά. Και τα μεν κερκέλια τα έδιναν στους γονείς τους, τα αυγά όμως τα φύλαγαν για να τσουγκρίσουν τη Λαμπρή.
Στη Φάτσα το έθιμο αυτό λεγόταν «τσιγκούλια». Τα «τσιγκούλια» ήταν έθιμο του Σαββάτου του Λαζάρου. Εκεί τα παιδιά γυρνούσαν τα σπίτια και προσέφεραν στις νοικοκυρές τσιγκούλια (δηλαδή βρασμένους σπόρους καλαμποκιού) και δέχονταν ως δώρο κερκέλια και αυγά. Κατά την είσοδό τους στα σπίτια τραγουδούσαν:
Βάι Βάι των Βαΐων τρώμεν ψάριν και χαμψίν
και τα’ απάν την Κερεκήν τρώμε κόκκινον ωβόν.
Στην περιοχή της Ματσούκας τα παιδιά τραγουδούν:
Βάια βάια το Βαΐ τρώμε οψάρα και χαμψίν
και τ' απάν την Κερεκήν τρώμε βούτορον, τυρίν.
Μερικές φορές «εβαεύαν» και μερικοί άνδρες, έτσι για να γελάσουν. Μια χρονιά ο αγωγιάτης ο Γιάννες ο κουφόν φορτώθηκε έναν ταε κάλαθον (το πιο μεγάλο καλάθι) για να βάλει τα αυγά που θα μάζευε, πήρε κι ένα σχοινί από εκείνα που φόρτωνε το άλογο, για να περάσει τα κερκέλια, έδωσε την άλλη άκρη στον Λάμπον τον Τζάτζον και γύριζαν τα σπίτια. Οι νοικοκυρές βλέποντας το καλάθι και το σχοινί στη αρχή τα έχαναν, ύστερα όμως έσκαγαν στα γέλια.
Από το έθιμο αυτό προέρχονται οι λέξεις «Βαεύω « και βάεμαν», που μεταφορικά και ειρωνικά λέγονται για κείνους που κάνουν πολλές επισκέψεις.
Λέγεται ότι ο φτωχός Λάζαρος ζητιάνεψε αλεύρι και με αυτό έκανε τα κερκέλια και τα μοίρασε στα φτωχά παιδιά που πεινούσαν. Μια άλλη εκδοχή θέλει τα κερκέλια να είναι το πρώτο φαγητό που έφαγε ο Λάζαρος μετά την Ανάστασή του από τον Κύριο.
Πηγές: Ποντιακή Εστία, Εγκυκλοπαίδεια του ποντιακού ελληνισμού, Σύλλογος Ποντίων Ξάνθης.
