Στα θρανία για να διασωθεί η Ποντιακή διάλεκτος

Πιλοτική λειτουργία φροντιστηρίων για την διδασκαλία της Ποντιακής διαλέκτου ξεκινά σε Θεσσαλονίκη και άλλους τέσσερις δήμους της Βόρειας Ελλάδας. Αν όλα πάνε καλά, από τον Οκτώβρη θα συσταθούν τμήματα και στην Αττική. 
       
Η σχολική χρονιά θα αρχίζει τον Οκτώβριο και θα ολοκληρώνεται τον Μάιο, ενώ προβλέπονται δύο ώρες διδασκαλίας εβδομαδιαίως (φωτογραφία αρχείου από εκδήλωση Ποντίων)

Μέχρι το τέλος του αιώνα η γλωσσική χαρτογράφηση της υφηλίου θα είναι τελείως διαφορετική: τις επόμενες δεκαετίες περίπου 2.000 διάλεκτοι αναμένεται να έχουν εξαφανιστεί παγκοσμίως, ενώ οι εμπειρογνώμονες εκτιμούν ότι σε εκατό χρόνια το 90% των γλωσσών που μιλιούνται σήμερα δεν θα υπάρχουν πια. Το «πρόβλημα», σύμφωνα με τους ειδικούς, είναι ότι οι άνθρωποι σκέφτονται με λέξεις. Ετσι, αν χαθεί το 50% των γλωσσών της ανθρωπότητας, τότε θα έχουν χαθεί και οι μισές της γνωστικές ικανότητες.

Στην Ελλάδα οι περισσότερες διάλεκτοι, όπως τα κρητικά, έχουν σε μεγάλο βαθμό αφομοιωθεί από την κυρίαρχη γλώσσα, ενώ άλλες -κραταιές κατά το παρελθόν-, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τα τσακώνικα, έχουν σχεδόν εκλείψει.

Μια σοβαρή παρέμβαση στον αγώνα για την προστασία των υπό εξαφάνιση διαλέκτων και μια πρωτότυπη προσπάθεια την εποχή της οικονομικής κρίσης είναι η πρωτοβουλία του Πανελληνίου Συνδέσμου Ποντίων Εκπαιδευτικών να οργανώσει μαθήματα ποντιακής γλώσσας σε σχεδόν ολόκληρη τη χώρα.

Πέντε τμήματα

Εντός του Φεβρουαρίου αναμένεται να ξεκινήσει πιλοτικά η λειτουργία πέντε τμημάτων στον Δήμο Θεσσαλονίκης, ενώ για τη συνέχεια προγραμματίζονται μαθήματα σε άλλους τέσσερις Δήμους της Βορείου Ελλάδος: Στη Δράμα, την Προσοτσάνη Δράμας, την Παιονία Κιλκίς και την Κατερίνη.

Από τον Οκτώβριο, εφόσον δοθεί η αναμενόμενη έγκριση, και οι κάτοικοι της Αττικής θα μπορούν να καθίσουν στα θρανία για να μάθουν ποντιακά. Οι δήμοι Αθηναίων, Μελισσίων, Ελληνικού και Καλλιθέας έχουν ήδη εκδηλώσει ζωηρό ενδιαφέρον για το θέμα.

Οπως εξηγεί στο «Εθνος» ο κ. Αντώνης Παυλίδης, εκπαιδευτικός και πρόεδρος του συνδέσμου, ο κύκλος των σπουδών θα έχει τριετή διάρκεια και μετά το πέρας τους οι μαθητές θα παραλαμβάνουν ειδικό αποδεικτικό παρακολούθησης των μαθημάτων. Η σχολική χρονιά θα αρχίζει τον Οκτώβριο και θα ολοκληρώνεται τον Μάιο, ενώ προβλέπονται δύο ώρες διδασκαλίας εβδομαδιαίως.

Προοπτικές

«Η εκμάθηση των ποντιακών έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον και η ανταπόκριση του κόσμου είναι μεγάλη. Περισσότερο συναρπαστικό είναι για ανθρώπους που δεν έχουν καμία σχέση με τον ποντιακό ελληνισμό αλλά έκαναν ένα ταξίδι στα μέρη εκείνα και μαγεύτηκαν από τα μνημεία και τους ανθρώπους του τόπου. Πιστεύω ότι μόνον οι μισοί από τους σπουδαστές θα έλκουν την καταγωγή τους από τον Πόντο», λέει. Εφόσον αρθούν οι γραφειοκρατικές δυσκολίες, ο κ. Παυλίδης εκτιμά ότι την επόμενη χρονιά στο δίκτυο των μαθημάτων -το οποίο αναμένεται να ενταχθεί στα Κέντρα Διά Βίου Μάθησης- θα απασχολούνται 30 καθηγητές, ενώ δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να χρειαστούν ακόμη περισσότεροι.

Για τις ανάγκες της διδασκαλίας η επιστημονική επιτροπή του συνδέσμου με επικεφαλής τον κ. Παυλίδη συνέταξε μετά από επισταμένη δουλειά τριών ετών, ένα πλήρες εγχειρίδιο στο οποίο θα βασίζονται τα μαθήματα. Παράλληλα, οι εκπαιδευτικοί θα επιμορφώνονται με ειδικά σεμινάρια και θα αξιοποιούν το θέατρο, τη μουσική, το τραγούδι και τη λογοτεχνία στη διδασκαλία τους.

«Αυτό που περισσότερο μας ενδιαφέρει δεν είναι να περάσουμε στις επόμενες γενιές απλώς κάποια γλωσσολογικά φαινόμενα της ποντιακής διαλέκτου, αλλά να περάσουμε τον πολιτιστικό πλούτο των ιδεών και των αξιών που μας κληροδότησαν οι παλαιότεροι. Αυτό συνιστά ουσιαστική προσφορά στη νεοελληνική κοινωνία. Το θέμα είναι πρωτίστως πολιτιστικό».

Αλλωστε, οι ειδικοί τονίζουν πως η γλώσσα δεν είναι μόνο λέξεις και γραμματική, αλλά ένα δίκτυο ιστοριών που συνδέουν τα πρόσωπα που έχουν ανά τους αιώνες χρησιμοποιήσει αυτή τη γλώσσα.

Και αν δεν διασωθούν οι ιδιαίτερες διάλεκτοι, θα απομείνουν σε ολόκληρο τον κόσμο μόνο τέσσερις πολιτισμοί που εκφράζονται από τις πιο διαδεδομένες γλώσσες: Τα αγγλικά, τα ισπανικά, τα κινέζικα και τα αραβικά...

Μια γλώσσα με χιλιαδες «πιστούς»

Το 70% των λέξεων της ποντιακής διαλέκτου προέρχεται από την αρχαία ελληνική.

Η περισσότερο ομιλούμενη διάλεκτος στην Ελλάδα είναι σήμερα η ποντιακή, σύμφωνα με τον κ. Παυλίδη. Μια ζωντανή γλώσσα, η οποία εμφανίζει πολλά στοιχεία δανεισμένα από τα αρχαία ελληνικά.

«Δουλεύοντας για πρώτη φορά τόσο συστηματικά με τη διάλεκτο η αίσθηση που αποκόμισε η επιστημονική επιτροπή ήταν πως το 70% των λέξεων της διαλέκτου προέρχεται από την αρχαία ελληνική και το 30% από τουρκικές, περσικές και αραβικές λέξεις. Ο «κεμνετζές» για παράδειγμα, δηλαδή η ποντιακή λύρα, είναι περσική λέξη. Το 70% είναι μεγάλο ποσοστό.

Η χρήση των ποντιακών», συνεχίζει ο ίδιος, «είχε ατονήσει μέχρι τη δεκαετία του '90, οπότε ήρθαν στην Ελλάδα πρόσφυγες από τη Σοβιετική Ενωση που τα είχαν ως μητρική γλώσσα. Σήμερα μιλιούνται πολύ όπου υπάρχουν μαζικά Πόντιοι, όπως στον ιστορικό Πόντο της Τουρκίας αλλά και στην Ελλάδα, σε περιοχές όπως τα Ιωάννινα».

Υπενθυμίζεται ότι τα ποντιακά μιλιούνταν στη βορειοανατολική Μικρά Ασία από τους ελληνόφωνους κατοίκους του Ευξείνου Πόντου και συγκεκριμένα του ανατολικού τμήματος των παραλίων. Η περιοχή περιελάμβανε 800 οικισμούς και εκτεινόταν σε μια ζώνη 400 χιλιομέτρων από την Ινέπολη μέχρι την Κολχίδα, όπου ήταν εγκατεστημένοι και τουρκικοί πληθυσμοί. Η ποντιακή γλώσσα χρησιμοποιείτο και στην ενδοχώρα, σε βάθος περίπου 100 χιλιομέτρων. Η διάλεκτος θεωρείται ότι διαμορφώθηκε τον 7ο ή τον 8ο αιώνα, όμως γραπτά κείμενά της εμφανίζονται για πρώτη φορά τον 19ο αιώνα. Ο Τριανταφυλλίδης διακρίνει τα ποντιακά σε οινουντιακά, τραπεζουντιακά και χαλδιώτικα.

Της Κατερίνας Ρόββα

Πηγή: e-go.gr