Η Μήδεια θα παιχτεί στην ποντιακή διάλεκτο; Η Μήδεια είχε καταγωγή από τον Πόντο;
Πριν από λίγα χρόνια, ένας νευροχειρουργός κι ένας ηθοποιός συναντήθηκαν στην Τραπεζούντα του Πόντου, σε ένα ταξίδι -φόρο τιμής στην καταγωγή τους. Ο πρώτος σιγοψιθύριζε στα ποντιακά ένα τραγούδι και ο δεύτερος στο άκουσμα του ήχου και της γλώσσας πρότεινε κάτι που αρχικά φάνηκε περίεργο, όμως τελικά έχει πολλά σοβαρά επιχειρήματα...
"Θα έπρεπε να μεταφράσεις στα ποντιακά ένα αρχαίο δράμα" είπε ο ηθοποιός Ιεροκλής Μιχαηλίδης στον νευροχειρούργο Χρήστο Αντωνιάδη που εδώ και χρόνια ασχολείται, με μεγάλη αγάπη, με την ποντιακή διάλεκτο. "Μα κάτι τέτοιο θα ήταν ύβρις" ήταν η πρώτη του αντίδραση, όμως με τη δεύτερη σκέψη η πρόταση αυτή φάνηκε να αποτελεί τον ιδανικό τρόπο ώστε οι αρχαίες λέξεις που σώζονται στα ποντιακά να ακουστούν στο κοινό μέσα από ένα θεατρικό έργο. Άλλωστε, όπως επισημαίνει και ο ίδιος ο κ. Αντωνιάδης στο ΑΠΕ - ΜΠΕ, "και η Μήδεια ήταν Πόντια καθώς καταγόταν από την Κολχίδα του Εύξεινου Πόντου...."
Έπειτα από κάποιες αρχικές επιφυλάξεις, ο κ. Αντωνιάδης ξεκίνησε την προσπάθεια, που διήρκεσε πέντε ολόκληρα χρόνια και το κίνητρο, όπως εξηγεί, ήταν να μεταφερθούν, μέσω της Μήδειας, οι "αρχαίες, μαγικές λέξεις", όπως τις αποκαλεί. Με τον όρο αυτό περιγράφει τα λεκτικά στοιχεία που άντεξαν στους αιώνες και διαφυλάχτηκαν στην ποντιακή διάλεκτο, μία μορφή λόγου που διατηρήθηκε λόγω της απομόνωσης του ποντιακού πληθυσμού για 2700 χρόνια.
Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα, αναφέρει τη φράση που συναντάται και στη Μήδεια "θα ανασκάπτω σε". Πρόκειται για τη χειρότερη κατάρα που υπήρξε στον ποντιακό ελληνισμό και περιγράφει την εκταφή των πτωμάτων. Η ίδια η Μήδεια τη χρησιμοποιεί απευθυνόμενη στον Ιάσωνα για να τον ενημερώσει ότι θα πάει τα παιδιά της στον ναό της ακραίας Ήρας ώστε να μην τολμήσει κανείς να κάνει εκταφή των πτωμάτων τους. "Κουβαλούμε αυτή την πληροφορία εδώ και χιλιάδες χρόνια ενώ η αντίστοιχη φράση δεν υπάρχει σε καμία άλλη διάλεκτο, σε καμία άλλη γλώσσα" τονίζει ο νευροχειρουργός -μεταφραστής.
Χρησιμοποιεί, εξάλλου, κι ένα δεύτερο, ιδιότυπο παράδειγμα, την έκφραση "να τρώω τον Θεό' σ", με την οποία ένας Πόντιος εκφράζει την απόλυτη αγάπη του σε κάποιον. "Κάτι που εκ πρώτης όψεως φαίνεται να παραπέμπει σε κανιβαλιστικές έννοιες, ανάγεται ουσιαστικά στις ρίζες του Χριστιανισμού και την παρότρυνση του Χριστού στους πιστούς κατά τη Θεία Κοινωνία "λάβετε φάγετε, τούτο εστίν τον αίμα μου" εξηγεί ο κ. Αντωνιάδης.
"Λένε ότι, στις κρίσιμες στιγμές ενός πολιτισμού, η πρώτη γενιά επιβιώνει, η δεύτερη κουράζεται και η τρίτη ψάχνει. Ανήκω στην τρίτη γενιά και είμαι βαθιά συγκινημένος από όσα πέρασαν οι Πόντιοι. Ήρθαν ρημαγμένοι, οικονομικά τραυματισμένοι και εξαθλιωμένοι. Το μόνο που κατόρθωσαν να 'κουβαλήσουν' ήταν η γλώσσα τους, το χαρακτηριστικότερο γνώρισμα του ανθρώπου, που τον διαφοροποιεί από τα ζώα. Σε αυτήν, αλλά και σε όλες τις γλώσσες, πρέπει να υπάρχει παρελθόν, παρόν και μέλλον γιατί χωρίς αυτά εξαφανίζεται και το έλλειμμα είναι κυρίως κοινωνικό" τονίζει ο κ. Αντωνιάδης.
Με αφορμή άλλες προσπάθειες μετάφρασης αρχαίων ελληνικών κειμένων στα ποντιακά, στέκεται κυρίως στον εκπαιδευτικό και συγγραφέα Θεόδωρο Κωνσταντινίδη, για τον οποίο λέει πως, χάρη στην ευρεία γνώση του και την επιστημονική του κατάρτιση, καταφέρνει να κάνει την ποντιακή διάλεκτο προσπελάσιμη στο ευρύ κοινό. "Δεν μένει στις απόλυτα ποντιακές λέξεις. Προχωρά σε φιλολογικούς νεοτερισμούς, καθώς έχει τον τρόπο και τη γνώση να το κάνει και το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικό. Εγώ, από την πλευρά μου, προσπάθησα να πλησιάσω το νόημα της Μήδειας, να αποδώσω κάτι εύηχο που να μπορεί να το εκφράσει ένας ηθοποιός και να πλησιάζει το μέτρο του Ευριπίδη" σχολιάζει.
Όταν, όμως, τον ρωτάμε, αν τελικά θα απολαύσει το κοινό στο σανίδι τη Μήδεια στα Ποντιακά, απαντά πως κάτι τέτοιο δεν το γνωρίζει ακόμη και εύχεται "ο πολιτισμός να μην αποτελέσει και εκείνος ένα από τα θύματα της κρίσης..."
Της Π. Γιούλτσης
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
